Zwarte Piet revised?

Vraag

Toen ik een klein jongetje was stelde ik natuurlijk veel vragen, want daar loop je dan mee rond. Eén van de vragen waar ik kennelijk mee zat, was de vraag waarom Zwarte Piet eigenlijk zwart was. Het antwoord dat mijn vader mij daarop gaf heb ik lang gekoesterd als een mooi verhaal. Hij zal het ongeveer zo verteld hebben:

Antwoord

Vroeger, heel vroeger, werden mensen door andere mensen tot slaaf gemaakt. Die mensen moesten dan heel vervelende klusjes opknappen, en ze kregen daarvoor heel weinig te eten. In die tijd was het zo dat die slaven meestal zwarte mensen waren. De witte mensen voelden zich meer dan die zwarte mensen.

Sinterklaas vond dat natuurlijk niet goed. Maar hij kon dat helaas niet veranderen. Daarom verzon hij iets anders. Omdat Sinterklaas toevallig heel erg rijk was, kon hij veel zwarte mensen kopen van die witte mensen die dachten dat zij de zwarte mensen in hun bezit hadden. En nadat hij ze kocht, maakte Sinterklaas die zwarte mensen vrij.

En omdat die mensen Sinterklaas zo’n goede man vonden, en het bovendien zo leuk vonden dat Sinterklaas zo graag ook kindertjes gelukkig maakte, besloten zij hem daarbij te helpen. En zo komt het dat Sinterklaas samenwerkt met heel veel zwarte Pieten, die vrij en vrolijk zijn.

Politiek correct?

Dat aan het politiek correcte gehalte van dit verhaal wel wat af te doen zou zijn merkte ik veel later. Dat verhaal van jouw vader, zo werd me voor de voeten geworpen, is het stereotype verhaal van de superieure blanke, die nodig is dat zwarte mensen bevrijd worden, in plaats van dat ze dat zelf doen.

Het zij zo. Ik bleef het een mooi verhaal vinden. Mijn vader leerde mij zo op zeer jonge leeftijd over het slavernijverleden, en benadrukte daarbij dat alle mensen, ook Sinterklaas en Zwarte Piet, aan elkaar gelijk zijn. Daar kan je weinig tegen hebben. Het interessante is dat hij het waarschijnlijk niet eens zozeer uit politieke correctheid vertelde, maar gewoon, om een mooi verhaal te hebben. En een mooi verhaal vond ik het zeker.

Verbazing

Eerlijk gezegd dacht ik tien jaar geleden nog dat dit verhaal de officiële lezing over Zwarte Piet was. Het verhaal van Piet en de schoorsteen kende ik natuurlijk wel, maar ik beschouwde dit juist als een rare en onbenullige verklaring, die nog zeer beledigend is bovendien: eerst laat je een perfecte karikatuur van een negerslaaf zien, en dan ga je stellen dat deze man zo zwart is omdat hij zich niet goed gewassen heeft na het werk. Hoe diep kan je zinken?

En ook het feit dat de roots van zwarte Piet wat dieper liggen, en er in zijn oorsprong ook invloeden van een demon zitten (zwart niet als huidskleur, maar als kleur van ‘het kwaad’), doet daar mijns inziens niets aan af. Dat in de huidige uitdossing verwezen wordt naar een donker gekleurde man met klassieke oorringen en dikke lippen lijkt mij evident, en in ieder geval komt de associatie vanzelf. Ga daar dan ook niet omheen zwammen, maar verzin daar dan een goed verhaal bij.

Discussie

In al mijn naïviteit ging ik er een aantal jaar geleden vanuit dat de hele zwarte-pietendiscussie uiteindelijk zo wel beslecht zou worden: Sinterklaas zou een anti-slavernij-tintje krijgen, en de zwarte pieten zouden worden toegejuicht als symbool van gelijke behandeling en een breuk met het slavernijverleden. Eind goed, al goed.

Ondertussen weet ik natuurlijk wel beter. De discussie is bijzonder verhard. Pro-Pieten claimen op basis van een dubieus onderzoek van de Telegraaf onder eigen publiek dat de meerderheid hun mening deelt, en menen dat mensen die een probleem hebben met Zwarte Piet zich maar beter koest kunnen houden, om ‘een kinderfeestje niet te verpesten’.

In werkelijkheid heb ik het vermoeden dat de meerderheid helemaal niet pro-piet is, maar die hele discussie net als ik meer dan zat is. Laat ik me richten tot die mensen:

Intolerant, agressief en soms zelfs gewelddadig

Ik weet niet hoe het met u zit, maar mij valt het vooral op dat het pro-pietenkamp zich de afgelopen jaren buitengewoon intolerant, agressief en zelfs gewelddadig opstelt. Van een afstand bekeken kan ik mij totaal niet vinden in de analyse van sommige mensen dat beide kampen geradicaliseerd zouden zijn. Het geweld komt toch echt met name van één kant.

Demonstreren voor jouw mening, en een leus als ‘zwarte piet is racisme’ roepen of op een t-shirt zetten, dat is misschien wat radicaal gescheld, maar staat mijns inziens in geen verhouding tot scheldpartijen die vaak wél ronduit racistisch zijn, en continu treitergedrag tot zelfs doodsbedreigingen aan toe. En dat met als kers op de slagroomtaart een flinke dosis keiharde agressie van de politie naar mensen die alleen maar hun mening geven.

Dat laatste is iets waar zelfs internationale mensenrechtenorganisaties tegenwoordig voor aan de bel hangen. En terecht, want dat is fundamenteel verkeerd. Als de anti-pieten dan al een minderheid zouden zijn, dan is zij nog geen minderheid die met geweld onderdrukt mag worden. En dat is wel wat nu gaande is. De leus ‘zwarte piet is racisme’ is zo vanzelf van een overtrokken stelling tot een waarheid als een koe aan het evolueren. Dat heeft inmiddels zelfs Han van der Horst, die als enige op Joop.nl nog lange tijd verdedigde dat Zwarte Piet niet racistisch zou zijn, inmiddels in de gaten.

Prioriteiten?

Dit alles stel ik overigens zonder zelf nog echt te snappen waar die mensen zich druk om maken. De felheid van de anti-pieten heeft me altijd verbaasd. Ik zou zelf zeggen dat dit veel belangrijkere punten zijn om over te demonstreren dan Zwarte Piet. Zo’n zwarte Piet is natuurlijk maar een potsierlijk figuur, de meeste mensen bedoelden er nooit wat racistisch mee, en mensen die Zwarte Piet gebruikten om anderen uit te schelden, die zouden we mijns inziens beter direct kunnen aanpakken dan een karikatuur, nietwaar?

Wat mij in het kader van discriminatie daarbij veel nuttiger lijkt om aan te kaarten dan zwarte piet, is de discriminatie die mensen dagelijks ondergaan door ongerechtvaardigde controles door de politie, en een mindere kans op arbeidsmarkt, alleen maar omwille van een buitenlandse naam of geboortestad.

Dat deze discriminatie bestaat is geen mening: het wordt keer op keer door wetenschappelijk onderzoek aangetoond dat die er is. En of dat nu bewust of onbewust gebeurt, dat doet er niet zoveel toe. Het is geenszins goed te praten dat het bestaat, en ik vind het eerlijk gezegd onbestaanbaar dat dit in onze samenleving zo weinig aandacht krijgt, en dat onze politici hier zo ronduit lethargisch op reageren. We doen hiermee mensen met talent en inzet zwaar tekort, en dat is een verspilling van kansen en energie. Van zowel die mensen als voor de samenleving.

Niets meer mee te maken

Maar aan de andere kant ben ik er niet voor om te bepalen waar mensen zich druk om maken, en mijns inziens is de Zwarte Pietfiguur door de voorstanders inmiddels wel volkomen onmogelijk gemaakt.

En dus? Natuurlijk moeten mensen die dat willen zich kunnen blijven verkleden als Zwarte Piet. Dat recht is er gewoon. Maar gesubsidieerde optochten in de gemeente met Zwarte Pieten, Zwarte Piet op de staats-TV, dat kan echt niet meer. Daarmee legitimeren we de discriminatie en onderdrukking die nu plaatsvindt.

Een goed verhaal rond de zwartheid van Zwarte Piet ontbreekt volkomen. Sterker nog, het verhaal wordt er in deze discussie ieder jaar weer slechter en ranziger op, Piet wordt besmeurd met steeds meer en meer openlijk racisme. En dat is de reden dat ik er, nadat ik er vroeger geen kwaad in zag, nu niets meer mee te maken wil hebben.

Geen verhaal, geen Piet

Als de pro-pieten of zelfs de overheid aan Zwarte Piet een positief verhaal over gelijkwaardigheid hadden weten te hangen, zoals ooit mijn vader dat deed, ja, dan hadden er gesubsidieerde optochten met Zwarte Pieten kunnen plaatsvinden. Nederland blijkt echter te klein om een goed verhaal te verzinnen voor de zwartheid van Piet, en daarom is het maar beter van Piet een echte clown te maken, en zijn gezicht veel creatiever in te schminken, en dat zwarte kroeshaar ook gelijk maar achterwege te laten.

Het is een compromis, en een compromis is altijd lelijk ten opzichte van een hoger gedeeld verhaal, maar het kan niet anders. Het alternatief is een verdeelde samenleving met steeds toenemende agressie en een actieve onderdrukking van de minderheid. En in zo een samenleving hadden we ooit met veel wijsheid besloten niet te willen leven.

Dit artikel verscheen eerder op Sargasso en Joop.nl.

Aftrap Zwarte Pietendiscussie op Joop en TPO

En daar zijn we weer, met de jaarlijkse traditie die heel Nederland elkaar de hersens in laat slaan: de zwart-Pietdiscussie. Eigenlijk duurt deze discussie inmiddels al het hele jaar, net zoals dat pepernoten tegenwoordig inmiddels ook het hele jaar door te verkrijgen zijn, maar we moeten natuurlijk niet vergeten dat vooral November traditioneel gezien doorgebracht wordt met wild geraas. Fraaie stukjes in de zin van de aftrap vallen te lezen op Joop.nl en TPO.

Joop gaat er met gestrekt been in met een stuk met als titel: “Weert duwt oud-Hollandsch racisme door asielzoekersstrot” als reactie op een stel vrijwilligers die voor de vluchtelingen een sinterklaasfeest wil organiseren, uitdrukkelijk mét mijn vriend uit mijn kindertijd die ik de laatste jaren heb zien verworden tot de mascotte van lomp Nederland: binnenkort vervangt hij naar het schijnt de meeuw in het logo van de PVV.

Tsja, je kan je afvragen of het zo handig is om juist met dat aspect van onze cultuur te komen waar heel Nederland elkaar inmiddels jaarlijks over in de haren vliegt. Maar om nu gelijk met zo’n kop te komen is pure polarisatie en sensatiezucht. Gelukkig is daar TPO die daar van de andere kant feitelijk net zo hard tegenin gaat, met de zin:

Het is onduidelijk waarom een, naar eigen zeggen, ‘verschillige’, ‘betrokken’ en ‘sociale’ publieke omroep tegen het blijmaken van asielzoekers en hun kinderen is.

Opgelegde naïviteit alsof die hele zwarte pietendiscussie niet bestaat. Nee, daarmee komen we verder. Het stukje op Joop en het stukje op TPO zijn even tendentieus: ze blinken beide uit in hijgerigheid om nog even wat olie op het vuur te gooien. Ons journaille anno 2015.

Ik kan zelf niet wachten tot over een paar jaar de roetpiet overal uitgerold is zodat we eindelijk weer een normaal kinderfeest hebben, zonder dat de één de ander voor racist uitmaakt en de ander de één vervolgens antwoordt met puur opgelegd onbegrip dat niet zelden uitmondt in uitingen van daadwerkelijk racisme.

Want meer dan alles wil ik graag een keer van die kinderachtige discussie af. Hoe dan ook, Zwarte Piet stond de laatste tijd een beetje op een laag pitje. Momenteel wordt ons land namelijk door een andere discussie in beslag genomen: die over de vluchtelingen zelf.

Een bericht dat ik daarover veel hoor van mensen die met vluchtelingen werken is dat het die vluchtelingen vooral verbaast dat de EU zo door hun komst overvallen is. Hadden we dan helemaal niet door dat er in Syrië een oorlog woedt? Eh jawel, maar eh… wij hebben hier politici die denken dat ondanks dat we dat al jaren proberen de grenzen écht dicht kunnen en ‘de regio’ het wel opvangt, en eh, dat mensen hier niet komen om te vluchten voor een oorlog maar voor een borstvergroting, dus tsja…

Het idee dat we ons als continent wel even zouden kunnen onttrekken aan de gevolgen van ontwikkelingen in de wereld in onze achtertuin stuit bij veel vluchtelingen op onbegrip, en de praktijk wijst uit: terecht. Maar binnenkort zullen zij zien waar we het al die tijd dan wél zo druk mee hebben gehad, en dan komt het begrip. In plaats van de presentatie van ons kinderfeest krijgen zij namelijk een land te zien waarin de mensen zich gedragen als kleine kinderen, en waarin discussies dat niveau niet overstijgen.

Daar gaan we weer…

… En weer staat mijn twittertijdlijn vol met opmerkingen over Zwarte Piet! En de pepernoten liggen nog niet eens in de winkel.

‘Linkse vrinden’,

Even mijn Uiterst Belangrijke Mening over Zwarte Piet inslikkend: Misschien kunnen we ons beter richten op discriminatie die daadwerkelijk mensen benadeelt, zoals discriminatie bij sollicitaties en etnisch profileren door de politie . Een ‘allochtoon’ heeft in ons land immers 60% minder kans om uitgenodigd te worden op gesprek bij een gelijk CV. En jongens met een kleurtje worden continu aangehouden op straat.

Wat is nou belangrijker?

Laten we eerlijk zijn: als het enige dat Rutte fout deed het negeren van de gevoeligheden over Zwarte Piet zou zijn, dan leefden we in een Walhalla.

Een gedachte. Als ik het komende half jaar nu net zoveel verontwaardigde tweetjes in mijn tijdlijn zou zien over etnisch profileren en discriminatie op de arbeidsmarkt, als het afgelopen half jaar over Zwarte Piet, misschien wordt het dan nog wel eens wat met de bestrijding van discriminatie in Nederland.
Verder lezen Daar gaan we weer…

Politiek Kwartier – Aanpassen of Oprotten

COLUMN – Deze week behandelt Klokwerk het verschijnsel dat wat zich niet aanpast, verdwijnt.

In eerste instantie leek de oplossing in de Zwarte-Pietendiscussie nog redelijk voor de hand te liggen. Ondanks de heftigheid van het debat pleitten veel mensen, waaronder de hoofdpiet zelf, voor een milde aanpassing om het feest voortaan zonder discussie te laten verlopen.

Toen kwam echter mevrouw Shepherd van de VN, die voorstelde het hele Sinterklaasfeest maar af te schaffen. Een groter dedain voor cultuur kan men zich niet voorstellen, en de Nederlandse verontwaardiging was dan ook massaal.

Maar ondertussen bleek Zwarte Piet gecorrumpeerd door minder onschuldige zaken. De PVV nam triomfantelijk de vind-ik-leuks van de “Pietitie” in ontvangst. Zwarte-Pietdemonstraties trokken extreem rechtse types aan, en echt zwarte personen bleken bij zo een demonstratie maar beter een blokje om te kunnen lopen.

Inmiddels is de beerput open. Twittertijdlijnen staan vol scheldkanonnades en bedreigingen over en weer. Nederland op zijn zwartst. En dat zonder schmink.

Toch komt de agressie waarmee Zwarte Piet wordt verdedigd niet nergens vandaan. Voedingsbodem is de angst van veel mensen dat ‘hun’ Nederland verandert en verdwijnt. Aanpassen of oprotten, wordt daarom gebruld. En vreemd genoeg: daar zit dan weer wat in.

Wie in een andere omgeving komt, die past zich aan. Hij leert de taal spreken en rekening te houden met plaatselijke gebruiken. Dit is een kwestie van zelfbehoud. Wie dat niet doet, komt in die nieuwe samenleving niet ver vooruit.

Dat geldt niet alleen voor immigranten. Aanpassen is iets dat wij allemaal continu doen. Niemand wordt als Nederlandstalige met een voorliefde voor stamppot geboren. Wij zijn gevormd tot wat wij zijn door de samenleving.

Wie zich niet kan of wil aanpassen maakt het vooral zichzelf erg lastig in het leven. Wie zich hard en onbuigzaam opstelt loopt continu tegen muren op. Wie zich buigzaam opstelt, wint. Of om het op zijn taoïstisch te zeggen: water is sterker dan steen.

Maar niet alleen mensen passen zich aan, ook onze samenleving zelf verandert. Omdat de wereld om ons heen niet hetzelfde blijft, en omdat de samenstelling van onze bevolking verandert. Een Nederlander van honderd jaar terug zou in onze samenleving doodongelukkig worden. Zijn achterkleinkinderen zijn echter aan de moderne samenleving aangepast.

Zaken als de klomp en het kuiltje met jus, dat zijn zaken om te koesteren. Maar uiteindelijk zijn ze van voorbijgaande aard. Dat is geen ramp. Voor oude gebruiken komen nieuwe terug. Alles verandert, niets vergaat, om met Ovidius te spreken. Rembrandt werd Appel, de VOC werd Shell, de stamppot chinees, koffie met teveel melk werd latte met teveel koffie, Corry Brokken werd Anouk en de klompendans werd Trance.

Bepaalde waarden blijven een tijdje bij ons. Gelijke rechten, de vrijheid van levensovertuiging, van meningsuiting, en een rechtstaat: dat zijn nu onze kernwaarden. Voor de rest polderen we daar een beetje omheen. Zo groeit en bloeit onze cultuur door verandering.

Ondertussen zien we conservatieven achterhoedegevechten leveren. Honderd jaar geleden tegen het vrouwenkiesrecht, nu tegen het homohuwelijk. Christelijk, islamitisch of nationalistisch conservatisme, het levert soms heftige stuiptrekkingen op, verliezen doet het uiteindelijk toch. Het is een strijd tegen de tijd, en de klok is geduldig, maar meedogenloos.

Alles stroomt. Wat zich niet aanpast krijgt steeds meer weerstand, en verdwijnt. Dat zijn de wetten van de natuur. Maar wat de kracht kan opbrengen zich aan te passen, blijft.