Negatieve inkomstenbelasting: beter dan een basisinkomen?

Een negatieve inkomensbelasting kan voordelen van een basisinkomen combineren met voordelen van ons huidige sociale stelsel

Ieder mens heeft recht op het bestaansminimum. Geen enkel mens zou honger moeten lijden, zich zorgen moeten maken om onderdak, of met onbetaalde rekeningen moeten zitten omdat het geld er gewoon niet is. Als dit niet goed geregeld is, dan is dat niet alleen slecht voor deze mensen zelf, het jaagt ook de samenleving op kosten. Want armoede kost geld. Daar zal in Nederland anno nu misschien niet iedereen het mee eens zijn, maar de overgrote meerderheid wel. En toch krijgen we het in onze welvaartsstaat niet voor elkaar.

Verder lezen Negatieve inkomstenbelasting: beter dan een basisinkomen?

Politiek Kwartier – Wachten op de bijstand

COLUMN – Jetta Klijnsma wil de wachttijd voor de bijstand invoeren… terwijl ze geen flauw idee heeft van de gevolgen.

De media-aandacht was minimaal, maar vlak voor het reces stuurde Jetta Klijnsma nog een plan over de bijstand naar de Tweede Kamer: als het aan haar ligt moet voortaan iedereen die een bijstandsuitkering aanvraagt eerst vier weken wachten, en zelf zoeken naar werk.

Voor jongeren is dit sinds januari 2012 al praktijk. In elf gemeenten is geëxperimenteerd met de invoering van deze maatregel voor andere groepen. De resultaten zijn volgens Klijnsma veelbelovend. Tussen de dertig en vijftig procent van de mensen die bij de sociale diensten kwamen vroeg uiteindelijk geen uitkering aan. De helft van hen had zelf al werk gevonden. Dit schrijft Klijnsma in haar brief.

Maar dit roept bij mij enkel meer vragen op, waarop helaas geen antwoorden blijken te zijn.

Ten eerste de vraag of de uitkering bij die dertig tot veertig procent uiteindelijk ook zou zijn toegekend. Een aanvraag doen betekent immers nog niet dat die aanvraag uiteindelijk wordt ingewilligd. Een rondje googelen leert mij dat afwijzingspercentages van dertig tot veertig procent niet ongewoon zijn. Rekent Klijnsma zich niet ten onrechte rijk?

De tweede vraag is of de mensen die in deze periode werk vinden dat niet ook zouden hebben gevonden als ze wel gewoon bijstand hadden gekregen. Iemand die een bijstanduitkering ontvangt, heeft tenslotte net zo goed de plicht om te solliciteren.

En dan de derde en belangrijkste vraag: wat is er met die andere helft van de mensen die niet terugkomt gebeurd? Zijn deze mensen wel goed terecht gekomen? Heeft deze maatregel niet geleid tot financieringsproblemen, zodat wij deze mensen binnenkort terug kunnen vinden in het zwarte circuit, de criminaliteit, de schuldhulpverlening of op straat?

Al deze vragen worden in het rapport waar Klijnsma zich op baseert niet beantwoord. Integendeel: in dit rapport staat letterlijk dat de meeste gemeenten de cijfers niet op orde hebben en dat het daarom aan inzicht in de effecten van de maatregel op de samenleving totaal ontbreekt.

Hoe kan Klijnsma dan nog van een succes spreken? Dat kan alleen als haar maar één ding interesseert: hoeveel geld heb ik bespaard – en de rest haar niets kan schelen.

Van de VVD kan je de rondedansjes bij dit soort resultaten nog verwachten. Maar een staatssecretaris van een zich sociaal noemende partij zou toch op zijn minst zorgvuldiger moeten zijn.

Bijstand is de laatste invulling van het fundamentele recht op levensonderhoud. Het is de uitkering waar iedereen recht op heeft die buiten zijn schuld om zonder ander inkomen komt te zitten.

In deze tijden zijn dat nogal wat mensen. Bijstand is ervoor om te voorkomen deze mensen in financiële problemen raken. Bovendien is het een manier om ze te begeleiden en problemen vroeg te signaleren, zodat de afstand tot de arbeidsmarkt niet alleen maar groter wordt.

Wat we hier zien is dat zonder enige kennis van zaken blind wordt gesneden in een basisvoorziening in tijden dat deze het hardst nodig is. Buitengewoon onverantwoordelijk.

Het vangnet volgens D66

Met D66 kan je alle kanten uit. Hoe het programma voor de sociale zekerheid er onder D66 uit zal zien hangt met name af van de coalitiepartner die ze krijgen. En zo verstrekkend zijn de voorstellen van D66 nu ook weer niet.

Ontslagrecht

Een berucht standpunt voor D66 is het vereenvoudigen van het ontslagrecht. Maar wat wil ze er eigenlijk aan veranderen? In praktijk maar weinig. D66 stelt als enige verandering voor dat de toetsing van het ontslag niet verplicht zal moeten zijn. De partij ziet daarin het voordeel voor werknemers dat de doorstroming op de arbeidsmarkt bevorderd wordt.

Dat is mooi voor mensen zonder baan. Maar voor mensen met een vast contract is het geen goed nieuws. Terecht wijst D66 dan op het verschil in rechtspositie tussen mensen met een vast contract enerzijds, en anderzijds de flexwerkers, freelancers en ZZPers. Maar in praktijk betekent het voorstel van D66 dat er aan het verschil in rechtspositie niets gedaan wordt. Het is voor de laatste alleen lastiger zijn recht te krijgen.

WW en bijstand

Wie ontslagen wordt, heeft recht op WW. Mij lijkt het logisch dat wanneer het ontslagrecht wordt ingeperkt, dit gecompenseerd wordt. Bijvoorbeeld via de WW. En D66 wil de WW dan ook verhogen. Daar profiteren niet alleen medewerkers met een vast contract van, maar ook mensen met een tijdelijk contract en uitzendkrachten.

Tot zover geen slechte ruil dus. Zeker niet omdat D66 op dit pakket ook nog het recht op bijscholing legt, wat normaal nu slechts uit de ontslagvergoeding komt of bij de werkgevers moet worden afgebedeld. De WW moet volgens D66 echter niet alleen hoger zijn, maar ook korter. Als iemand tegen zijn zin in langer werkloos is, krijgt hij van D66 de rekening dus keihard gepresenteerd. Dan kan hij versneld de bijstand in.

En die bijstand wordt er als het aan D66 ligt waarschijnlijk niet vrolijker op. D66 wil de Wajong, de WSW (sociale werkplaatsen) WWB (bijstandswet) in één wet onderbrengen. Vervolgens dienen alle mensen die daar gebruik van maken aan het werk te komen, bij reguliere werkgevers.

Een prachtig ideaal, iedereen aan het werk en nog voor een eerlijk loon ook. Maar dit zegt iedere partij voor de verkiezingen, en dat al meer dan tien jaar lang. Wat D66 nu eigenlijk anders wil doen in de bijstand wordt uit het verkiezingsprogramma niet duidelijk.

Werkgevers

Ook opvallend is dat de hervorming van het ontslagrecht zoals D66 dat voorstelt voor werkgevers helemaal niet zo gunstig is. Zeker, ontslag aanzeggen is makkelijker want met een redelijk voorstel (of een flinke bak bluf) kunnen werkgevers een rechtsgang voorkomen. Werkgevers moeten echter wel het eerste half jaar WW gaan betalen. Ik kan me niet voorstellen dat een werkgever daarop zit te wachten. Administratief wordt het er ook niet eenvoudiger op.

ZZPers

Toch zit er voor één groep mensen op de arbeidsmarkt wel een lichtpuntje in het programma van D66. D66 is namelijk verliefd op de ZZPer. D66 wil dat ZZP-ers gemakkelijker aan kunnen haken bij sociale voorzieningen. Zo kunnen ze toegang krijgen tot een vrijwillig pensioenfonds en de WIA om hun arbeidsongeschiktheidsrisico te verzekeren. Op een arbeidsmarkt waar steeds meer mensen vaak noodgedwongen als ZZPers werken is dat hoog nodig.

Alternatief

D66 wil het redelijke alternatief zijn voor liberalen die hun VVD hebben zien veranderen in een conservatieve PVV-light die ondanks de crisis nog dogmatisch vasthoudt aan haar neoliberale ideologie. D66 wil duidelijk een andere economie, duurzaam en innovatief. De VVD ziet het stimuleren van ondernemen daarbij met name als het verstrekken van subsidies en voordelen aan grote bedrijven. D66 daarentegen is hip en jong en investeert het liefst in het MKB en in ZZPers, en in omscholing en doorstroming op de arbeidsmarkt.

Voor wie ondanks zijn eigen inzet toch een langere tijd geen werk kan vinden, leveren beide partijen echter een mager sociaal vangnet op. Zowel D66 als de VVD zijn voor een hogere maar kortere WW en het samenvoegen van de WSW, Wajong en WWB. We zouden D66 daarmee de VVD-light kunnen noemen.

Conclusie

D66 heeft de mond vol van hervormen. Maar hoe ze de sociale zekerheid daarvoor wil hervormen wordt uit het verkiezingsprogramma niet altijd even duidelijk. Teleurstellend is daarbij dat het verschil in rechtspositie tussen mensen met verschillende soorten contracten, waar D66 samen met GroenLinks terecht de aandacht op vestigt, uiteindelijk niet fundamenteel wordt aangepakt. En waar er sprake is van een inperking van het ontslagrecht gaat dat niet gepaard met een erg ruimhartige compensatie via de algemene sociale voorzieningen.

Terwijl zo een uitruil van rechten zeer in het belang zou zijn van werknemers, want het huidige ontslagrecht is een zinkend schip dat steeds verder uitgehold wordt, en waar steeds minder mensen op de arbeidsmarkt gebruik van kunnen maken.

Het hangt er naar ik vrees maar net vanaf met welke coalitiepartner D66 zou gaan regeren hoe een en ander uit zal pakken. Met de SP in de coalitie kan D66 wel eens heel groen en sociaal worden. Maar met de VVD in één kabinet zou de VVD-light zomaar kunnen veranderen in de VVD-ultra-heavy.