Het redelijke midden is geen antwoord op terrorisme

De zogenaamde tegenstelling tussen ‘veiligheid’ en ‘humanisme’ bestaat niet. Integendeel: humanisme bevordert veiligheid. Het wordt, lijkt mij, tijd om daar nu eindelijk eens echt werk van te maken.

Van de vele reacties die er natuurlijk weer kwamen op de aanslag in Nice viel me er één in het bijzonder op. Het betrof het stuk van de overigens door mij zeer gewaardeerde Jona Lendering, dat onder meerhier op Sargasso gepubliceerd werd.

In dit pleidooi van Lendering zullen vele mensen zich herkend hebben. Lendering stelt zich namelijk op als lid van ‘het redelijke midden’, dat zich gevangen ziet tussen twee extremen. Aan de ene kant staan de rechtse haviken die bij iedere aanslag roepen om nog hardere repressiemaatregelen. Aan de andere kant de linkse knuffelaars, die bij iedere ramp met vluchtelingen oproepen tot het opnemen van nog meer vluchtelingen. Dit is volgens Lendering een tegenstelling die inherent is aan twee verlangens die met elkaar in conflict zin: het verlangen naar veiligheid, en het verlangen naar humaniteit.

Het is een verleidelijke gedachte, maar volgens mij berust ze wel op een denkfout.

Wat Lendering hier schetst is mijns inziens een schijntegenstelling, gebaseerd op twee impliciete en helaas foutieve aannames.

Om te beginnen de twee impliciete aannames:

  1. Er is een verband tussen de opname van vluchtelingen en terreurdreiging, en
  2. Linkse politici verwaarlozen veiligheidsmaatregelen

Beide aannames kloppen niet.

Vluchtelingen en terreurdreiging

Het lijkt mij eerder zo, dat als er al een verband tussen vluchtelingen opnemen en terrorismedreiging zou zijn, de manier waarop de EU vluchtelingen opneemt, of liever gezegd tracht af te stoten, de terreurdreiging eerder doet toenemen, dan dat een humaner beleid dat zou doen.

De EU immers is in haar onwil om vluchtelingen op te nemen extreem traag in het beoordelen van die mensen, sluit ze op in kazernes of achter prikkeldraad, of laat ze kamperen in de modder. Een betere kweekgrond voor terrorisme zou ik me als terrorist niet kunnen wensen. Als ons beleid voor vluchtelingen al van invloed zou zijn op terrorisme, dan wordt het er eerder door bevorderd dan tegengegaan.

Maar belangrijker: er is tot zover volgens mij nog nooit een aanslag door een vluchteling gepleegd. Dus waar hebben we het over?

Linkse politici en veiligheid

En dan de claim dat linkse politiek slecht zou zijn voor de veiligheid. Staan linkse politici vooraan om te snijden in de veiligheidsdiensten? Dat kan in gevallen zo zijn, maar dat is echt niet de teneur van linkse politiek.

Ook de afkeer voor het gewapend bestrijden van IS wordt niet door alle linkse partijen gedeeld.

Hollande heet links te zijn. Maar Hollande blijft vasthouden aan gewapend ingrijpen Syrië en Irak. De aanslag was nog maar nauwelijks gepleegd, over de toedracht was nog niets bekend, maar als een George Bush kondigde Hollande al meteen een verheviging van gewapend ingrijpen aan. Nu zouden we kunnen zeggen: Hollande is dan wel links, hierin is hij rechts. En ook Lendering noemt dit rechts beleid. Goed, dan zeggen we dat bombarderen rechtse politiek is. Maar dan de volgende vraag: is kiezen voor bombarderen kiezen voor veiligheid?

Het korte termijneffect van gewapend ten strijde trekken is eerder toenemende onveiligheid. Bombarderen lokt een ‘tegenaanval’ uit. Niet voor niets is het Frankrijk van Hollande dat hierin een harde lijn voorstaat een favoriet doelwit gebleken.

En op lange termijn? We kunnen toch echt niet stellen dat eerder militair ingrijpen in het Midden-Oosten nu erg veel stabiliteit en veiligheid heeft opgeleverd. Afghanistan is nog steeds een puinhoop. Irak is na twee golfoorlogen veel onveiliger geworden, en daarmee is Syrië gedestabiliseerd.

Kiezen voor gewapend ingrijpen is dus in ieder geval niet hetzelfde als kiezen voor veiligheid. Het tegendeel is minstens even makkelijk te bewijzen.

Veiligheid door menselijkheid

Tijdens de tweede Golfoorlog deed men de linkse demonstranten tegen ingrijpen nog af als naïef, of vriendjes van een dictator als Saddam. Nee, met dat linkse beleid zou de wereld niet veiliger worden. Misschien wordt het nu eindelijk eens tijd toe te geven dat die demonstranten toen uiteindelijk gewoon groot gelijk hadden. En misschien moeten we dan ook eens een stap verder denken, en toegeven dat mensen die nu stellen dat bombarderen in Syrië en Irak niet de oplossing is, best wel eens een punt kunnen hebben.

Betekent dat dat we maar beter op onze handen kunnen gaan blijven zitten en hopen dat terrorisme en dictaturen vanzelf overwaaien? Natuurlijk niet. Maar een andere tactiek is wellicht wel eens raadzaam.

Een andere tactiek om terrorisme te bestrijden zou kunnen zijn het instellen van no-fly zones en het economisch isoleren van de brandhaarden en gebieden waar terroristen het voor het zeggen hebben. Drop zelf geen bom, maar zorg ervoor dat niemand meer over die gebieden kan vliegen, geen Syriër, geen Turk, geen Rus, geen Iraniër, niemand. Leg een rotsvast cordon om die gebieden, en zorg ervoor dat ook niemand meer een druppel olie of wat dan ook uit die gebieden koopt. Dat er ook geen geld of goederen het land meer ingaan. Niet als betaling aan terroristen, en ook niet als bewapening van troepen die misschien wel aan de goede kant zouden kunnen staan, maar met wiens wapens vervolgens terreur uitgevoerd blijkt te worden.

Bij een dergelijk beleid hoort overigens ook een goed geregisseerd en vooral warm welkom aan iedereen die nog wel vlucht uit die gebieden, eerst in de regio, maar als de regio het niet meer redt ook daarbuiten. Ook dit zal de voedingsbodem voor terrorisme doen afnemen, omdat het enerzijds de terroristen berooft van menselijk kapitaal, en anderzijds omdat ook moslims dan kunnen zien dat onze samenleving hen niet vijandig is.

En dat laatste gebeurt zeker als we ook binnenlands aan onze kernwaarden vast blijven houden, en de vrijheid van levensovertuiging niet alleen verdedigen tegen moslims waar dat nodig is, maar ook voor moslims. Daarbij moet iedereen koste wat kost zo snel mogelijk beoordeeld worden en een plek gewezen worden op het moment dat hij of zij het conflictgebied verlaat. Niet alleen voor hem zelf, maar ook om te weten wat voor vlees we in de kuip hebben.

Dit alles zou onze positie tegenover terrorisme versterken, en het aantal vluchtelingen doen afnemen. Natuurlijk, mensen zouden nog steeds vluchten voor onderdrukkende regimes en honger. Maar minder voor oorlogsgeweld. Terroristenstaten drogen snel uit.

Consequent

En deze tactiek zou zeker het verschil kunnen maken, als we daar dan ook eindelijk eens consequent in zouden gaan worden. Want IS is niet het enige verschrikkelijke regime in het Midden Oosten.

Vanuit ‘de linkse kerk’ is er traditioneel gezien altijd veel kritiek geweest op samenwerking van westerse landen met dictators in het Midden-Oosten, die het met de mensenrechten niet zo nauw nemen. En op de manier waarop westerse landen hun handelsbelangen in het Midden-Oosten verdedigen, een manier die niet zelden in strijd is met de mensenrechten en de internationale rechtsorde.

Dat was geen slechte preek, want laat die positie van het Westen in het Midden-Oosten nu juist ook graag door terroristen worden aangegrepen als motief en middel om mensen te mobiliseren voor hun strijd. Zonder de terroristen gelijk te geven zouden we ons wel eens een keer kunnen afvragen waarom we hun zieke ideologie door middel van ons eigen gedrag zo graag blijven bevestigen.

Alternatief

Wat te doen? De westerse steun voor het Saoedische koningshuis om te beginnen is ook naar onze eigen humanitaire kernwaarden niet te verkopen. Laat deze collaboratie toevallig genoeg ook de reden zijn waarom volgens de terreurgroepen toen de hele war-on-terroruiteindelijk begonnen is. Verbreek die diplomatieke banden, en maak jezelf minder afhankelijk van die smerige brandstoffen. Het mes snijdt aan alle kanten.

Ook de steun van het Westen voor de staat Israel valt niet te rijmen met onze solidariteitsverklaring met de internationale rechtsorde. Zonder de kant van de Palestijnen te kiezen, kan heel goed afstand genomen worden van een land dat alle internationale resoluties aan zijn laars lapt. De vriendschappelijke banden verbreken is het enige dat we op korte termijn hoeven te doen.

En ga vooral onze afhankelijkheid van Turkije niet vergroten op het moment dat dit land meer en meer afstand neemt van mensenrechten en een rechtsstaat, en zichtbaar destabiliseert. Maar ga als EU eindelijk je eigen boontjes beginnen te doppen. Zo onmogelijk is dat niet. Liever dan de Turken te betalen om vluchtelingen op te vangen, betalen we als het dan toch moet maar liever onze eigen regeringen daarvoor. Humaan vluchtelingenbeleid rendeert.

Een dergelijke ommezwaai in het beleid zal het ressentiment tegen de westerse wereld doen afnemen, en daarmee de voedingsbodem voor terrorisme. Het zal ook onze afhankelijkheid van financiers van terrorisme doen afnemen. Onszelf versneld afhelpen van de olieverslaving helpt daarbij, en het is nog goed voor de toekomst van onze leefomgeving ook.

Het klinkt allemaal hartstikke links natuurlijk, en sommige mensen zijn daar nu eenmaal allergisch voor, maar het is ook allemaal bevorderend voor onze eigen veiligheid. Rechtse politici zeggen wel dat ze voor veiligheid kiezen, maar in werkelijkheid kiezen ze voor economische belangen van een paar ondernemers die mijlenver van ons land opereren, en daarmee maar een beperkte bijdrage leveren aan onze economie, en zijn ze niet vies daarvoor een extra oorlogje te gaan voeren of uit te lokken, met extra vluchtelingen en een verhoogde terreurdreiging tot gevolg. Waar kiezen we voor?

Een paradijs voor terroristen?

Tenslotte dit: in zijn stuk stelt Lendering dat Europa een paradijs zou zijn voor terroristen. Ik vind dat nogal een boude bewering. Ja, we hebben terreuraanvallen, vreselijk genoeg. Maar we leven niet in oorlogsgebied. Gaat er elke dag een autobom af? Vindt er elke week een aanslag op een parlement plaats? Is het OV risicovoller dan individueel vervoer? Dat is wat ik me voorstel bij ‘een paradijs voor terroristen’. En dat is niet het geval.

Zeker, terreur heeft een grote invloed op ons politieke debat. Maar heeft zij de houding van het Westen naar het Midden-Oosten kunnen beïnvloeden? Ik denk het niet. De opstelling van het Westen naar het Midden Oosten is nu niet wezenlijk anders dan tijdens de eerste Golfoorlog en daarvoor.

We hebben het beleid, inclusief de fouten die we maakten, alleen maar steeds verder verhevigd, en blijven daar stug mee doorgaan. Meer gewapend ingrijpen, meer dubieuze deals met despoten, en steeds meer mensonterende taferelen, door het vergeefs proberen te weren van vluchtelingen van de brandhaarden. Het westen maakt zichzelf daarmee totaal ongeloofwaardig in de ogen van de rest van de wereld. De terreurdreiging neemt daarmee alleen maar toe.

En wellicht is dat nu juist het probleem. Ik denk dat de ellende van enkele decennia oorlogvoeren in het Midden-Oosten nu wel genoeg manifest is, en daarbij vind ik de economische winst van de handel in het Midden-Oosten de toegenomen onveiligheid en instabiliteit in de wereld domweg niet waard. Het wordt tijd te breken met het domme rechtse beleid, en daar een ander humaan beleid tegenover te stellen, juist in het belang van onze eigen veiligheid.

OK, misschien zit ik daarmee niet veilig in het midden. Maar het midden is niet altijd zomaar de juiste plaats om je te bevinden. In het schisma tussen een vredesactivist en een terrorist bijvoorbeeld, sta ik niet graag in het midden. En net zo min sta ik graag in het midden tussen een rechtse oorlogshavik die uiteindelijk geld belangrijker vindt dan mensenlevens, en een linkse idealist, wanneer die laatste staat voor vrede én veiligheid.

Koren op de molen van terroristen

Hoe we toch maar telkens ons uiterste best blijken te doen om terroristen in de kaart te spelen. Om te beginnen het laatste nieuws van de rechterflank: Donald Trump blijkt een sterke troef in een haatcampagne tegen het westen. Het wordt de laatste tijd gelukkig steeds vaker onderstreept dat domrechts met zijn moslimhaat en radicale moslimorganisaties elkaar versterken. Een aanslag in Parijs is goed nieuws voor haatprofeten als Trump en Wilders. En hun uitspraken zijn weer koren op de molen voor terroristen. Een betere campagne om islamitische jongeren van onze samenleving af te zonderen en te doen radicaliseren, konden ze bijna niet voeren. En bedankt.

Maar goed, zonder Trump en Wilders kunnen we het ook wel, want ondertussen staan de EU en de NAVO schaapachtig te kijken hoe onze trouwe vriend en bondgenoot Saoudi-Arabië het jaar feestelijk begint met de onthoofding van 47 zogenaamde ‘terroristen’ (lees: mensen die voor gelijke rechten en een ander regime pleiten). Citaat Hennis:

“Dat daarbij eventuele economische belangen niet worden geschaad, is natuurlijk mooi meegenomen.”

Laten we het vooral niet vreemd vinden dat er mensen zijn die ‘het westen’ een dubbele moraal verwijten.

 

Quote du Jour: David van Reybrouck en de nietigheid van het terrorisme

In zijn brief aan Hollande spreekt David van Reybrouck Hollande aan en uit hij zijn afkeer van de oorlogstaal die uitgeslagen wordt naar aanleiding van ‘Parijs’. Hij vergelijkt het met de oorlogstaal na 11 september, die leidde tot de inval in Irak, zonder welke inval volgens hem IS geen kans had gekregen te ontstaan. Sowieso een analyse waar ik mij in kan vinden, maar dan komt het:

Het perscommuniqué van IS roemde “de minutieus gekozen plekken” van de aanslagen, uw eigen diensten beklemtonen ook het professionalisme van de plegers, wat dat betreft spreken jullie dezelfde taal. Maar daar lijkt het toch niet op? De drie die naar het Stade de France gingen waar u de vriendschappelijke voetbalmatch tegen Duitsland bijwoonde, leken wel amateurs. Kennelijk wilden ze binnendringen, misschien wel om een aanslag op u te plegen, dat kan. Maar wie zichzelf opblaast naast een McDonald’s en slechts één iemand meesleurt in de dood is een slechte terrorist. Wie met drie zelfmoordaanslagen slechts vier doden maakt, terwijl er even later een mensenmassa van 80.000 mensen naar buiten kwam, is een prutser. Wie met vier kompanen een zaal wil uitmoorden maar niet eens de nooduitgang blokkeert, is geen strategisch genie.

Er zijn maar weinigen die de nietigheid van het terrorisme beschrijven. Iedereen dicht terroristen enorme macht en precisie toe – een macht en precisie die ze zelf graag zouden willen hebben, maar absoluut missen; daarom kiezen ze ook voor terrorisme. Had IS werkelijk de slagkracht die velen hen toedichten, dan vielen er wel iedere dag doden, in iedere Europese stad. Dat dat niet gebeurt, bevestigt de bijzonder beperkte macht van IS in Europa.

Deze post verscheen eerder op Sargasso.nl

Quote du Jour: David van Reybrouck en de nietigheid van het terrorisme

In zijn column van gisteren spreekt David van Reybrouck Hollande aan en uit hij zijn afkeer van de oorlogstaal die uitgeslagen wordt naar aanleiding van ‘Parijs’. Hij vergelijkt het met de oorlogstaal na 11 september, die leidde tot de inval in Irak, zonder welke inval volgens hem IS geen kans had gekregen te ontstaan. Sowieso een analyse waar ik mij in kan vinden, maar dan komt het:

Het perscommuniqué van IS roemde “de minutieus gekozen plekken” van de aanslagen, uw eigen diensten beklemtonen ook het professionalisme van de plegers, wat dat betreft spreken jullie dezelfde taal. Maar daar lijkt het toch niet op? De drie die naar het Stade de France gingen waar u de vriendschappelijke voetbalmatch tegen Duitsland bijwoonde, leken wel amateurs. Kennelijk wilden ze binnendringen, misschien wel om een aanslag op u te plegen, dat kan. Maar wie zichzelf opblaast naast een McDonald’s en slechts één iemand meesleurt in de dood is een slechte terrorist. Wie met drie zelfmoordaanslagen slechts vier doden maakt, terwijl er even later een mensenmassa van 80.000 mensen naar buiten kwam, is een prutser. Wie met vier kompanen een zaal wil uitmoorden maar niet eens de nooduitgang blokkeert, is geen strategisch genie.

Er zijn maar weinigen die de nietigheid van het terrorisme beschrijven. Iedereen dicht terroristen enorme macht en precisie toe – een macht en precisie die ze zelf graag zouden willen hebben, maar absoluut missen; daarom kiezen ze ook voor terrorisme. Had IS werkelijk de slagkracht die velen hen toedichten, dan vielen er wel iedere dag doden, in iedere Europese stad. Dat dat niet gebeurt, bevestigt de bijzonder beperkte macht van IS in Europa.

Dit artikel verscheen eerder op Sargasso.nl.

Politiek Kwartier | Weg uit het Midden-Oosten

COLIMN – Klokwerk wil weg uit het Midden-Oosten.

Een leuk weetje: slechts twee procent van alle aanslagen die in Europa gepleegd worden, wordt gepleegd door moslims. Toch menen velen dat het oorlog is. De politiemannen willen met volautomatische wapens de straat op. Wilders wil het leger terugroepen. De Fransen sturen juist een vliegdekschip naar Irak, en pakken wat mensen op op basis van hun uitspraken. So far for de vrijheid van meningsuiting.

De algemene deler: investeer in de inlichtingendiensten, Big Brother is or will be watching you. De veiligheidsdiensten roepen om meer middelen en bevoegdheden. In Groot Brittannië heeft Cameron zelfs de oorlog al verklaard aan privacy-vriendelijke apps. De vrijheid van meningsuiting of wat daarvoor doorgaat wordt gekocht met privacy.

En links? Uit die hoek horen we eigenlijk niet veel anders. Van der Laan doet een mooie poging om paniek te bezweren, Samsom doet een enigszins mislukte fittie naar Wilders, van Ojik wil er ondertussen nog wat kannen thee tegenaan gooien, maar naar onszelf kijken doet in de kakofonie bijna niemand.  Verder lezen Politiek Kwartier | Weg uit het Midden-Oosten

Politiek Kwartier | Allah is een lul

COLUMN – Waarin Klokwerk nog niet overtuigd is van een lul als oppergod.

“Je hoeft zeker niet na te denken over je onderwerp morgen? Wat ga je erover zeggen?”

De vriend die dit gisteren aan mij vroeg is cartoonist, en woont in Frankrijk. Dus van hem snapte ik die vraag wel. Ook snapte ik zijn verbazing toen ik zei dat ik overwoog om ‘er’ misschien wel helemaal niks over te zeggen. De reden? Terrorisme is een schreeuw om aandacht. Ik heb geen zin ze die aandacht te geven.

Maar, pareerde de vriend, het probleem daarmee is dat het niet opvalt. Met al dat mediageweld van de laatste dagen scheelt het daarbij natuurlijk niets als jij in je eentje die terroristen gaat zitten doodzwijgen.

Dat is inderdaad een paradox. Sowieso stuit ik slechts op paradoxen als ik nadenk over zoiets als moslimterrorisme. Verder lezen Politiek Kwartier | Allah is een lul

Anti-Islam Helpt Turks Extremisme

Wie denkt dat het grootste gevaar in Turkije de Islam is, die vergist zich behoorlijk. Nationalistische en separatistische bewegingen in Turkije zijn veel gevaarlijker dan de islam. Het zijn ook deze bewegingen die de afgelopen eeuw voor de meeste aanslagen en bloedbaden hebben gezorgd. Helaas speelt de zogenaamde “anti-islambeweging” deze groeperingen enorm in de kaart.

Zodra het over Turkije gaat worden we in Nederland allemaal een beetje zenuwachtig. Zo zenuwachtig dat het kabinet het laatste bezoek van de Turkse president Gül niet overleefd heeft. De kritiek van veel Nederlanders op Turkije is voorspelbaar. Turkije is een seculiere staat propvol Islamieten, zo redeneren ze, en het grootste gevaar van Turkije moet dan ook wel de radicale Islam zijn.

Dat klinkt aannemelijk, maar er klopt geen klap van. Ja, er zijn in Turkije veel extremistische elementen actief. Nee, daarvan is de radicale Islam zeker niet de belangrijkste. Als er één groot gevaar is voor een modern en vrij Turkije, dan is het wel het doorgeslagen Turkse nationalisme, dat uitgesproken anti-westers, anti-vrijheid en anti-democratisch is. Even een stukje geschiedenis ter verduidelijking. In de nadagen van het Ottomaanse rijk hadden de zogenaamde Jonge Turken in feite de macht in handen. We praten over de jaren tussen 1908 en 1923. De Jonge Turken was een beweging van Turkse generaals, onder leiding van Mustafa Kemal Atatürk. De centrale filosofie van de Jonge Turken was dat heel Turkije Turks moest zijn. En daarin was geen plaats voor andere etnische groepen dan Turkse. In het verlengde van die gedachte heeft ook de Armeense ramp plaats gevonden.

Nadat Atatürk aan te macht is gekomen heeft hij de seculiere nationalistische agenda van de Jonge Turken voortgezet. Onder zijn bewind is niet alleen de Turkse scheiding van kerk en staat ingevoerd, ook is het Kemalisme verantwoordelijk voor de moeilijke positie van minderheden in Turkije tot op de dag van vandaag, alsmede het verbod op het geven van al te grote kritiek op de Turkse staat. Verder is het de reden dat het Turkse leger nog steeds een grote invloed heeft op de Turkse politiek. Dit alles hoort bij hetzelfde pakket van Atatürk.

Atatürk wordt niet alleen in Turkije aanbeden, ook in het Westen wordt hij veel geprezen. Op zich terecht: voor zijn tijd was hij zeker vooruitstrevend. Zijn Turks seculier nationalisme was geënt op de Europese politieke modellen van zijn tijd. Maar we praten hier wel over het interbellum, een tijd waarin in Europa natiestaten belangrijker waren dan nu. Wij in het westen hebben na de tweede wereldoorlog dat beklemmende nationalisme vaarwel gezegd, en vervangen door een meer verlichte filosofie, met als centrale uitgangspunt dat mensen binnen de grenzen van de wet vrij zijn. Dus ook vrij om hun eigen taal, cultuur en geloof te behouden. Dit recht op vrijheid beschermt ons niet alleen tegen de dwingelandij van gelovigen, maar ook tegen de dwingelandij van de staat. Dat is niet alleen leuker voor de mensen zelf, het leidt ook tot minder spanningen tussen de staat en groeperingen. Onze vrijheid is daarmee een peace-keeper die we moeten koesteren. Turkije is op dit punt echter stil blijven staan. Vandaar ook dat er in Turkije weinig vrijheden zijn voor minderheden en kritiek geven op de Turkse staat vaak riskant is.

Maar uiteraard levert harde actie ook in Turkije een tegenreactie op. Met name de Koerdische vrijheidsstrijders, de andere knuffeltjes van Europa, vormen inmiddels een terroristische beweging die vele aanslagen en slachtoffers op zijn naam heeft staan.

Zijn er dan geen Islamitische radicalen in Turkije? Natuurlijk zijn die er. En ook zij kunnen gevaarlijk zijn. In 1993 werd Turkije bijvoorbeeld opgeschrikt door een grote bomaanslag die door radicale Islamieten werd gepleegd. Die Islamitische radicalen vormen echter niet de kern van de AK partij, en zijn lang niet zo bedreigend voor de veiligheid als de terroristische cellen die zijn ontstaan uit vrijheidsbewegingen voor minderheden, zoals de PKK, die veel meer aanslagen op haar naam heeft staan. De radicale Islam in Turkije is kortom wel aanwezig, maar politiek is zij geen factor van belang.

Dat de AK partij een vrijzinnig liberale partij zou zijn, zal niemand mij horen beweren. De AK-partij zet zich weliswaar in voor meer vrijheden voor minderheden, cultuur en religie, maar zij is erop te betrappen dat zij die vrijheden liever geeft aan de Islam dan aan andere bewegingen. Het islamisme van de AK partij is er dus zeker, maar is op de schaal van godsdienstig radicalisme altijd nog beter te vergelijken met Jan-Peter Balkenende dan met Khomeini. Een veel groter probleem van de AK partij is dat ook zij besmet is met het Turkse nationalisme.

Dat neemt niet weg dat sinds de AK-partij aan de macht is, Turkije een stuk meer “Europees” is geworden. De positie van de mensenrechten is sterk verbeterd en de positie van het leger verzwakt. Dit heeft te maken met de wensen binnen de AK-partij om meer ruimte te gunnen aan religie enerzijds, en met de Europese Unie, die voor toetreding datzelfde eist voor religie en minderheden in het algemeen.

Helaas zijn de hervormingen ten goede in Turkije nog lang niet af, en recentelijk stil komen te staan, nu Turkije beseft dat ze niet welkom is bij de EU. Daardoor komt het nationalisme in Turkije weer op, ook binnen de AK partij. Turkije voert een steeds meer eigenzinnige koers. Buiten de AK partij verder maakt de oppositie, die is voor een hardere lijn tegen minderheden en tegen inperking van de macht van het leger, handig gebruik van de angst van mensen voor de Islam. Zij claimt dat de Islam vanzelf de macht over zal nemen wanneer mensen in Turkije meer vrijheden zullen krijgen, meer kritiek op de staat mogen uiten, en de rol van het leger teruggedrongen wordt. Zo wordt de macht van het leger gegarandeerd en wordt de introductie van de mensenrechten tegengehouden. Het seculiere nationalisme in Turkije dat veel mensen vanaf hier toejuichen is daarmee de grijze wolf in schaapskleren.

Ik vrees dat het te laat is deze tendens te keren. Turkije zal zich verder van Europa afkeren. Je hoort de Turken denken: het kan ook zonder Europa. En dat is zonde. Want Turkije heeft een economisch en militair zeer interessante positie. Het is het op één na machtigste land in de NAVO, en heeft als één van de weinige landen ter wereld de crisis doorstaan met een steeds groeiende economie.

Wat is het voordeel van een eenzelvig nationalistisch Turkije voor Europa? Die is er niet. Zelfs wanneer de radicale Islam in Turkije een politiek gevaar zou zijn, dan is dit gevaar groter wanneer Turkije alleen staat, dan wanneer het nauw gelieerd is aan Europa. Want mensenrechten en een groter politiek verband zijn betere garanties voor vrede en veiligheid dan onderdrukking.

De fout Turkije af te stoten en daarmee te vervreemden van de westerse waarden en politiek zal in de toekomst waarschijnlijk “historisch” genoemd worden. Met dank aan de Islamofobe domkoppen in binnen- en buitenland, die de vijanden van de democratie met graagte een steuntje in de rug geven.