Haarlem is een prachtige stad. Dat is geen geheim, men heeft het al langer door.
In de Lonely Planet wordt Haarlem dan ook aangeprezen als een bijzonder leuke citytrip voor de reiziger die in Amsterdam zijn vakantie viert. Misschien wel enigszins overdreven wordt daar gesteld dat Haarlem meer van zijn historische grandeur zou hebben behouden dan Amsterdam.
Hoe dan ook, mooi is Haarlem zeker. En daarnaast is Haarlem een heel leuke cultuurstad. En het is er uiteraard goed van eten en drinken. Dus is de tip uiteindelijk nog niet zo gek.
Ja, Haarlem heeft inderdaad (bijna) alles wat Amsterdam heeft. Alleen dan wel in het klein. Theaters, kroegjes, grachten, oude panden, een levendige muziekscene, kunstenaars, etc. Heeft Haarlem allemaal. En zo had Haarlem tot voor kort dus ook een bouwput voor het station. Net als Amsterdam. Weliswaar niet om een onbetaalbaar gebleken metrolijn aan te leggen om een voorheen eigenlijk al prima ontsloten gebied te ontsluiten; dat soort dingen blijven in Haarlem gelukkig slechts beperkt tot kunstige vormen van dagdromerij. Maar toch; er was een put.
Tsja, die put was gelukkig in dat mooie Haarlem alleszins geen ramp, want het plein, dat tot die put er kwam voor het station lag, was met zijn betonnen busbunkers werkelijk waar het allerlelijkste stationsplein denkbaar. En dat was zonde. Het station van Haarlem zelf – met station CS in Amsterdam toch het oudste van Nederland – is namelijk in prachtige staat. Het is het enige station in Nederland in Art Nouveaustijl. Nu, dan is het wel een heel grote domper om vers uit dat schitterende station geconfronteerd te worden met een kleine vierkante honderd meter aan pure wansmaak, nietwaar? Vooral als die wansmaak ook nog eens aan twee kanten wordt begrensd door de meest afschuwelijke vormen van nieuwbouw. Het station is tenslotte toch voor veel mensen de poort naar de stad. En dus was het inderdaad tijd dat er met dat plein toch wat ging gebeuren.
U begrijpt dus mijn enthousiasme bij het verscheiden van de betonnen busbunkers, en daarnaast ook mijn nieuwsgierigheid naar wat er zou komen om station Haarlem van een gepaste loper te voorzien. Mijn geduld werd echter op de proef gesteld. Vraag mij niet hoe het kan, maar in Nederland zijn wij toch echt niet goed in snel bouwen. Het zal aan de bodem liggen, aan de moeilijkheid van vergunningen, aan de vele inspraakregelingen die we hier hanteren om net te doen alsof we democratisch zijn, of misschien ligt het toch stiekem aan de planners, de aannemers, of aan de politiek; ik weet het niet. In ieder geval krijg je bij zoiets als de herinrichting van een plein over het algemeen minstens enige jaren de tijd om een gezond gevoel van spanning op te bouwen. En dat was er bij mij dan ook, dat gezonde gevoel van spanning, telkens als ik uitstapte op station Haarlem.
Wat kan men allemaal wel niet met honderd vierkante meter in een historische binnenstad doen! Fantastische dingen! Natuurlijk, de busfunctie moest behouden blijven, maar hoe zouden de haltes eruit zien? Ik had fantasieën over prachtige bushokjes. Niet van die lelijke oude gele hokjes die je op het platteland ziet natuurlijk, nee! Maar uiteraard al helemaal niet die onbegrijpelijke bushokjes die hier overal in Amsterdam staan; die bushokjes die ontworpen lijken te zijn om te garanderen dat ze geen enkele maar dan ook geen enkele beschutting bieden aan de reizigers tegen wind en regen. Nee, Haarlem zou het natuurlijk anders aanpakken met die bushokjes, dat wist ik zeker, want als je voor zo een prachtig station bushokjes neerzet, dan mogen het wel een prachtige sierlijke en comfortabele bushokjes zijn, nietwaar? Precies!
En wat verder? Groen! Ja, groen zouden ze ook aanleggen natuurlijk, in de stad vaak toch al zo node gemist. OK, natuurlijk moest er onder het plein weer zo een parkeergarage geplaatst worden dus geen boom zou er ooit direct in de grond kunnen wortelen, maar… ik zag wel al prachtige bloembakken voor me, bomen in een pot. Of zo niet groen, dan wel water! Ondiepe vijvers met waterplanten en dikke karpers bijvoorbeeld, of een mooie fontein. Waarom niet? Haarlem is het waard.
Maar nu is het plein af. Alle bestrating is gelegd. En het is ongelofelijk.
Er is op dat plein helemaal niets. Geen bushokje, geen groen. Geen sierbestrating ook.
Het lijkt wel alsof het plein ontworpen is om de reiziger die op de bus moet wachten een zo onaangenaam mogelijk verblijf te geven. Meedogenloos wordt hij blootgesteld aan wind en regen die middels een zo kaal mogelijk plein maximaal vrij spel schijnen te hebben moeten krijgen.
Beste gemeente van Haarlem: wat is dit voor een wanprestatie? Waarom dit?
Ongetwijfeld spelen financiële overwegingen hier een rol. Dat gebeurt wel vaker, dat gemeenten een gestripte tekening goedkeuren omdat de realisatie daarvan zoveel goedkoper was dan het oorspronkelijke ontwerp. Daarnaast past deze leegte ook bij de Postmoderne bouwstijl die in Nederland zo populair is. Een architectonische reactie op het modernisme die gelijke voet houdt met de postmoderne reactie op modernisme in de filosofie. Natuurlijk, het idee dat waarden geworteld zijn in een objectieve werkelijkheid is achterhaald, en zo is tevens de functionele zakelijkheid van het modernisme achterhaald, ook in de architectuur. Maar waar de postmoderne filosofie zo leeg aanvoelt door haar onmacht om te komen tot nieuwe waarden, voelt de postmoderne achitectuur met haar grote vormen en goedkope materialen net zo leeg aan. En helaas is “less” niet altijd “more”.
Gelukkig is het nooit te laat. Dit blog is er niet voor niets. Dit blog is een waarschijnlijk vergeefse maar toch zeer gemeende smeekbede aan de gemeente Haarlem om de moderne Hollandse traditie om het eigen cultuurlandschap keer op keer te verkloten met armoedige architectuur, te doorbreken. Dus vooruit, beste gemeente Haarlem, kom tot inkeer! Het is nog niet te laat! Zorg er om te beginnen voor dat de bushokjes en busbanen niet het hele plein innemen. Dat is nergens voor nodig. Er is ruimte zat!
Haal nog één keer de klinkers uit de straten en laat ze terugleggen in een mooi patroon. Bestel bushokjes waarin men droog kan zijn en redelijk comfortabel kan zitten op houten bankjes, met in het design wellicht een knipoog naar de Art Nouveau van uw prachtige station. Plaats grote plantenbakken met daarin mooie creaties van tuinarchitecten! Leg voor de twee schitterende poorten wat opspuitend water aan. Of doe iets anders… maar doe iets! Want wanneer kennissen uit het buitenland me nu komen opzoeken durf ik ze bijna niet meer uw stad te laten zien. U doet uzelf en uw burgers en uw bezoekers met dit plein toch zó ontzettend tekort.