COLUMN – Werkloosheid aan de ene kant en stress aan de andere kant: een ziekmakende tweedeling. De politiek doet alsof het niet anders kan. Maar dat kan wel.
Sinds eergisteren zijn we een staatssecretaris armer. De man leek geen controle te kunnen krijgen over de organisatie van de belastingdienst. Helaas, maar volgens mij had niemand dat onderhand nog gekund.
De belastingdienst moet flink bezuinigen, maar in plaats van taken af te moeten stoten krijgt het er juist controletaken bij. De belastingdienst moet dus alles tegelijk doen. Betere controles uitvoeren, een gelijkblijvende service leveren én een reorganisatie doorlopen. En allemaal met minder budget.
Deze combinatie lijkt me onmogelijk. Efficiënter werken kan, maar reorganiseren kost tijd en geld. En dat is er niet.
De belastingdienst is hier niet de enige in. Dit soort doelstellingen worden de meeste (semi-)overheidsorganen en non-profitorganisaties opgelegd. Het heeft niet alleen invloed op de dienstverlening, maar ook op het personeel. In mijn omgeving zie ik veel mensen die geen avond meer thuis zijn, omdat ze op een afgeslankte werkvloer het werk van hun wegbezuinigde collega’s erbij gekregen hebben. De andere kant van de crisis.
Ondertussen weten we: eenderde van het ziekteverzuim wordt veroorzaakt door stress op het werk. Sterker nog: stress zou zelfs de verklaring kunnen zijn voor de helft van al onze gezondheidsklachten. Daarom luidde Asscher vorige maand de alarmklok. Hij wil hier een maatschappijbrede discussie over.
Laat hij dan vooral beginnen met naar het kabinetsbeleid te kijken. Want wat hebben we aan een discussie als er ondertussen een ziekmakende tweedeling wordt gecreëerd, door mensen enerzijds de ziektewet en anderzijds de werkloosheidswet in te bezuinigen?
Het is het gevolg van de crisis, zullen sommigen zeggen. Maar dat is onzin. Het kabinet had ook kunnen kiezen voor andere methoden om de kosten van oplopende werkloosheid te drukken. Bijvoorbeeld door mensen juist uit de werkloosheid te houden door een deeltijd-WW, of met loonmatiging.
De keuze mensen op straat te zetten en de overgebleven mensen het extra werk te laten doen is ideologisch ingegeven. De VVD verwijst graag naar het liberale ideaal van ‘een kleine overheid’. Maar bij de VVD is een kleine overheid niet wat liberalen daar doorgaans mee bedoelen. Het is geen overheid die zich weinig met burgers bemoeit. Integendeel. De VVD stort al jaren een enorme regeldiarree over dit land uit.
‘De kleine overheid’ is in dit land dus gewoon VVD-jargon voor eengoedkope overheid. Maar goedkoop is duurkoop. Werkloosheid en ziekteverzuim kosten klauwen met geld. Daarbij zit niemand te wachten op een organisatorische puinhoop bij de overheid.
Misschien is het beste dat Weekers’ opvolger daarom kan doen duidelijk maken dat dit zo niet langer gaat. Snel bezuinigen betekent: óf taken afstoten, óf de lonen matigen. En als beide politiek gezien niet kunnen, dan kan er niet bezuinigd worden.
De vakbonden op hun beurt kunnen zich ondertussen afvragen wat ze nu eigenlijk liever hebben: een openlijke loonmatiging, of een verkapte loonmatiging, doordat mensen meer werk verrichten voor hetzelfde loon. Met werkloosheid en stress als extra nadelen.
Als ik mocht kiezen, dan zou ik het wel weten. De ontspannen samenleving is verder weg dan ooit. En in tijden van een groot tekort aan werk, is dat best een knappe prestatie.
Klokwerk gaat de komende twee weken ont- en herslakken op een subtropisch eiland. Gelukkig wordt deze column in die tijd waargenomen door niemand minder dan de onvolprezen PJ Cokema.