Een liberaal met ballen durft géén keuzes te maken

Als de politiek effectief klimaatbeleid wil voeren, bemoeit ze zich niet inhoudelijk met klimaatoplossingen

Ik moet zeggen, Rutte heeft wel lef. Met het klimaatakkoord probeert hij de klimaatcrisis te misbruiken om nog meer subsidie naar het grote bedrijfsleven te krijgen, ten koste van de onderkant van de samenleving. Nu dit wat al te hard uitkomt, probeert hij met een toevoeging van een klein beetje CO2-belasting hetzelfde zwendelplan alsnog aangenomen te krijgen. Dat kan en moet anders. Maar hoe? Verder lezen Een liberaal met ballen durft géén keuzes te maken

Boekbespreking: “Vrijheid voor Gevorderden”, Paul Teule

RECENSIE – Paul Teule’s boek ‘vrijheid voor gevorderden’ leest vlot en is een mooi pleidooi om het concept ‘vrijheid’ in de politiek op een meer sociale manier te gebruiken. Ondanks dat gaat het boek uw recensent Klokwerk nog niet ver genoeg…

Op mijn middelbare school beweerde mijn docent maatschappijleer ooit dat er twee belangrijke waarden in de politiek zijn: Vrijheid en Gelijkheid. Zijn stelling was dat deze waarden als vanzelf met elkaar in botsing zijn. Linkse mensen zouden gelijkheid belangrijker vinden, rechtse mensen hechten meer aan vrijheid. Ik vond dat toen al een onzinnige stelling. Is het niet zo dat vrijheid en gelijkheid elkaar juist kunnen versterken?  Paul Teule, docent politieke economie aan de Universiteit van Amsterdam, maar ons natuurlijk vooral bekend als schrijver voor Sargasso,  laat ons in zijn nieuwe boek ‘Vrijheid voor Gevorderden’ zien dat dit kan.

Daarvoor moet Teule eerst wel het begrip vrijheid herdefiniëren, want in onze samenleving wordt dit begreep volgens hem veel te nauw opgevat. Vrijheid is volgens Teule niet alleen ‘negatieve vrijheid’, vrij zijn van geboden, maar ook ‘positieve vrijheid’: vrij zijn in de zin van het hebben van mogelijkheden. Het heeft volgens Teule geen zin om vrij te zijn van geboden als er geen mogelijkheden zijn. En daar heeft hij natuurlijk een ijzersterk punt.

De te nauwe opvatting van vrijheid is volgens Teule de reden voor een politieke en morele crisis. De misvatting dat vrijheid alleen maar het vrij-laten zou zijn, zorgt voor een zoek-het-zelf-maar-uit-samenleving, waarin mensen tegelijkertijd onbeschoft en lichtgeraakt zijn, en de overheid vooral ervaren wordt als een last. Volgens Teule is het echter nog niet te laat: als wij leren de verworvenheden die wij als Nederlandse samenleving gerealiseerd hebben opnieuw in dat licht te waarderen, als regels die ons juist vrijheid opleveren in plaats van vrijheid kosten, hebben wij weer een politiek kompas waarop we kunnen varen.

In dit licht bespreekt hij in ‘Vrijheid voor Gevorderden” vervolgens een heel aantal politieke domeinen en issues: de vrijemarkteconomie, het vrije woord, vrijheid van onderwijs, alcohol en drugsbeleid, beleid ten aanzien van prostitutie, emancipatie, staatssoevereiniteit en integratie, en telkens laat hij zien dat om werkelijke vrijheid voor burgers te bevechten, de overheid niet kan weglopen van haar taak, en dat een laissez-fairpolitiek eerder minder dan meer vrijheid oplevert. Om een werkelijk vrije samenleving te  krijgen moet de overheid volgens Teule optreden als marktmeester, als een partij die actief investeert in het onderwijs, die controle oplegt en uitvoert op verdovende middelen, die prostituees bescherming garandeert, mensen de helpende hand biedt bij emancipatie, en door internationale samenwerking zijn invloedsterrein vergroot.

Het sterke van deze verdediging van een sterke regulerende overheid is dat ze niet contrair is met het vrije-marktdenken en de angst voor het verlies van vrijheid, maar in lijn ligt daarmee, en dus ook niet kwetsbaar is voor liberale bezwaren. Een goed voorbeeld is hoe Teule de stand van zaken aangaande prostitutie beschouwd. Teule bepleit dat er in deze gelegaliseerde sector veel te weinig controle en naleving is, en dat daarom de criminaliteit welig tiert. Weinig vrijheid voor seksslavinnen. In plaats van zich dan tegen legalisatie te keren pleit hij voor veel meer geld naar controle en voorzieningen voor mensen die in deze sector werken. Hij onderbouwt dit niet alleen door een moreel appél te doen inzake de vrijheid van prostituees, maar door tevens te stellen dat deze sector indirect een enorme bijdrage levert aan de economie. Welke toerist in Amsterdam gaat immers niet even een kijkje nemen op de wallen? Om deze economie zichzelf niet te laten ondermijnen is het volgens Teule niet meer dan logisch als de sekswerkers zelf veel meer van deze verdiensten terug zouden zien. In een werkelijk vrije samenleving worden kosten en baten doorberekend in het product, en waar de markt dit niet zelf regelt, is het volgens Teule logisch dat de overheid dit afdwingt.

De rechtgeaarde VVD’er die vrijheid slechts ziet als het opheffen van regels zal voor dit soort pleidooien voor overheidsbemoeienis en staatssubsidies uiteraard terugdeinzen, maar voor hem biedt dit boek dan ook een belangrijke uitdaging. Teule weet namelijk heel aannemelijk te maken dat juist dit terugdeinzen zorgt voor beperkingen in de inviduele vrijheden van burgers. Teule onderbouwt zijn betoog met allerlei politicologen, filosofen, psychologen, neurologen, sociologen en economen van nationaal en internationaal belang, zonder dat “Vrijheid voor Gevorderden” saai of taai om te lezen wordt. Hij laat daarbij ook de tegenstanders van zijn eigen standpunt aan het woord, en schroomt er niet voor telkens zijn eigen uitgangspunten te bevragen en ook te toetsen aan resultaten in de praktijk. Daarmee zet hij een zeer grondig en gedegen (soms zelfs in mijn ogen wat over-voorzichtig) betoog neer, waarin en passant een feest aan mooie citaten verwerkt is. “Vrijheid voor Gevorderden” is daarbij ook voor de leek makkelijk leesbaar en onderhoudend.

Helaas stelde Teule mij in één aspect teleur, namelijk waar hij in zijn bespreking het sociale stelsel van uitkeringen en volksverzekeringen met rust laat. Slechts in het laatste hoofdstuk noemt hij het sociale stelsel, zonder daarbij echt voorbeelden te noemen laat staan uit te werken, wat hij bij de andere politieke domeinen wel doet. Dat is jammer, want zijn betoog is mijns inziens naadloos te extrapoleren naar die terreinen, en hij had hier ook weer ondersteuning kunnen vinden bij verschillende denkers. Zo wordt het idee van een basisinkomen in bepaalde liberale kringen van oudsher omarmd omdat het niet alleen regelarm is, maar vooral omdat het mensen de mogelijkheid biedt om zich vrij van overheidsbetutteling te ontwikkelen. Ook Ronald van Raak van de SP bepleitte in een lezing aan de Teldersstichting dat mensen die wérkelijk voor vrijheid zijn, de mensen juist mogelijkheden biedt in de vorm van sociale zekerheid. Teule stelt in zijn boek dat eigenlijk iedere partij in Nederland een liberale partij is, en hij neemt alle partijen van PVV en VVD tot GroenLinks en SP in zijn betoog mee, maar door deze omissie komt het boek bij deze lezer uiteindelijk toch vooral over als een D66-betoog: sociaal, maar over het vangnet helaas maar weinig woorden.

Ondanks dat is het boek ‘vrijheid voor gevorderden’ van Teule een aardige uitdaging voor de vastgeroeste rechts-liberaal om zich af te vragen of hij wel zo consequent is in zijn vrijheidsliefde, en voor mensen met een grotere hang naar de socialere aspecten van de samenleving een wapen om dit niet alleen met het concept ‘gelijkheid’ maar ook juist met ‘vrijheid’ als argument sterker te verdedigen. Een aanrader dus.

‘Vrijheid voor Gevorderden’ is vanaf vandaag (11 maart 2016) te bestellen bij Boom uitgevers te Amsterdam, voor een verkoopprijs van €19,90. Paperback, 204 pagina’s . ISBN 9789089536235.

Dit artikel verscheen eerder op Sargasso.nl

Geen barsten bij de VVD

De schandalen bij de VVD volgen elkaar in rap tempo op, maar op de peilingen heeft het nauwelijks invloed. Waardoor komt dit?

Een mooie show de afgelopen weken bij de VVD. De schandalen van corruptie, valse declaraties en verwikkelingen in het criminele circuit volgden elkaar in hoog tempo op. Enfin, Verheijen, van Rey, Teeven, de Kruif, u kent het rijtje recente incidenten inmiddels wel en nieuw is dit verschijnsel absoluut niet.

Grote verontwaardiging in blogland, niet alleen over de incidenten zelf, ook over de reactie van andere VVD’ers op deze schandalen: tot op het moment dat de grond te heet onder de voeten wordt blijven de VVD’ers elkaar dekken – kritiek is opgeblazen, het zijn harde werkers, goede bewindslieden etc – en als het echt niet meer gaat trekken de verantwoordelijken zich overhaast terug, om geen publieke verantwoording te hoeven afleggen. Dat gebeurde tenminste met Verheijen, Teeven en Opstelten.

Schippers ging daar dit weekend nog eens dunnetjes overheen met een fraai stukje ‘killing the messenger’: niet de politici die tijdens dure diner’tjes op kosten van de belastingbetaler hun vuile dealtjes met louche ondernemers en zware criminelen bespreken zijn fout, de ambtenaren en de pers die dit aan het licht brengen zijn dat.

Ook hierover weer verontwaardiging alom. Maar niet bij de VVD-kiezer. Waardoor komt dit?

Verder lezen Geen barsten bij de VVD

Politiek Kwartier | Geloof in straf

COLUMN – Het blinde geloof in strenger straffen helpt ons steeds verder van de regen in de drup.

Wie z’n ziektekostenverzekering niet betaalt, krijgt een boete. Veel mensen die dat treft kunnen die boete helemaal niet betalen. Daardoor komen ze in een wanbetalersregeling terecht. Ondertussen zit inmiddels twee procent van de hele bevolking in zo een regeling.

Ook in de sociale zekerheid werkt men sinds kort met hoge boetes om fraude tegen te gaan. Het blijkt echter dat mensen hierdoor langer in een uitkering blijven hangen. En erger: omdat ze in de financiële problemen komen, zijn ze nota bene juist sneller geneigd tot fraude.

Ondertussen verhoogt Teeven de straffen van het jeugdstrafrecht. Maar los van dat mensen opsluiten bepaald niet goedkoop is, is al lang aangetoond dat crimineel gedrag hierdoor eerder wordt bevorderd dan tegengegaan.

Het is zo verleidelijk om te geloven in het effect van strenger straffen. Als er een hoge straf voor staat, bedenken mensen zich wel tweemaal voordat ze de fout ingaan, toch? Dat klinkt zo logisch, waarom werkt het dan toch niet?

Verder lezen Politiek Kwartier | Geloof in straf

Politiek Kwartier – Rutte op een roze olifant

COLUMN – Waarin Klokwerk Rutte’s participatiesamenleving bij de slurf neemt en stelt dat het dier niet kan overleven zonder verzorgingsstaat.

Ruim twee weken geleden vergeleek Rutte een visie nog met een olifant die het uitzicht belemmert. Ten onrechte stelde hij daarmee een visie gelijk aan dogmatisch idealisme.

Zeker valt het kabinet gebrek aan visie te verwijten. Maar die olifant, die staat er wel degelijk. In de troonrede werd hij meerdere keren bij naam genoemd. Rutte’s olifant heet “participatiesamenleving”.

Het woord gonsde daarna rond op twitter en politieke zwaargewichten als Femke Halsema en Wouter Bos namen meteen afstand van de term, die ze ook al van Balkenende kenden. Maar is dat zo terecht?

Met de term “participatiesamenleving” verwijst Rutte naar het beeld van een samenleving van leuke blije burgers die hun schouders eronder zetten en opkomen voor elkaar, en als het kan te trots zijn om afhankelijk te zijn van collectieve voorzieningen.

Op zich is dat een prachtig ideaal, waar ook ondergetekende in gelooft. Maar laten we met dit prachtige idealisme wel realistisch blijven. Mensen zijn gelijkwaardig, maar niet gelijk. Er is in het leven een fundamentele ongelijkheid.

Lichamelijk ongemak, daar heeft niemand om gevraagd. Ook het hebben van een geestelijke beperking is niet iets waar mensen zelf voor kiezen. Noch kiezen ze voor het hebben van buren of familieleden met beperkingen. Toch zetten al deze zaken mensen op achterstand ten opzichte van hen die hier niet mee te maken hebben. En meestal buiten hun eigen schuld.

Om dit wat te compenseren zijn er collectieve voorzieningen. Zij ontlasten de mensen die tegenslagen hebben, en creëren zo meer gelijke kansen voor mensen om hun talenten te ontplooien. Daarom zijn ze hard nodig voor het constitueren van het liberale ideaal, waarin het beste beloond wordt en het slechtste afgestraft.

Volgens de troonrede is een participatiesamenleving een samenleving die past bij mondige burgers. Daarbij zou ik dan denken aan een samenleving met veel inspraak en vrijheid in de manier waarop die collectieve zaken worden vormgegeven en ingezet.

Dat is iets heel anders dan een samenleving waarin mensen door de overheid in de steek gelaten worden.

De troonrede spreekt bovendien van de participatiesamenleving als samenleving van zelfstandige burgers. Daarvoor lijkt het mij een vereiste dat mensen die voor anderen zorgen daar ook eerlijk voor worden beloond.

Dat is iets heel anders dan dat ze gezien worden als bezuinigingspost en als stank voor dank nog meer shit op hun nek geschoven krijgen.

Het liberalisme is waardevol, maar kent een aantal schadelijke dogma’s. Eén ervan is het idee dat de verzorgingsstaat mensen lui zou maken en particulier initiatief wegdrukt. Deze aanname wordt door geen enkel onderzoek ondersteund. Het geloof dat mensen vanzelf wel in het gat zullen springen dat een overheid creëert is een gevaarlijke illusie.

En waar dat wel zo is, worden juist deze waardevolle mensen onterecht op achterstand gezet. Zo werkt de vrije markt.

Een participatiesamenleving kan niet zonder een goede verzorgingsstaat. Door het dogmatische idealisme van Rutte komt de participatiesamenleving eerder verder weg te liggen dan dat deze dichterbij komt.

Het vervelende hiervan is dat Rutte dat zelf niet lijkt te beseffen. Ook dat is blind idealisme. Rutte ziet zijn eigen roze olifant niet, omdat hij er bovenop zit. En in 2014 gaat hij er weer vrolijk mee door de porseleinkast. Dat u het even weet.

VVD is alles behalve liberaal

Waarom wordt de VVD eigenlijk nog aangeduid met “de liberalen”? Er is nauwelijks nog iets liberaal meer aan deze partij.

Een liberale partij is een partij die opkomt voor persoonlijke vrijheid. Een partij die staat voor democratie en gelijke rechten. Daarbij is een liberale partij tegen het ingrijpen van de overheid in de markt, en voor zo weinig mogelijk regels voor ondernemers. Op al deze punten is de VVD inconsequent en scoort zij als het puntje bij paaltje komt behoorlijk slecht.

Moreel

Een liberale partij is ervoor dat mensen mogen wonen waar ze willen. Dit staat haaks op de standpunten van de VVD aangaande immigratie; de grenzen moeten voor personen juist zo veel mogelijk dicht en mensen moeten voldoen aan allerlei inkomenseisen en cursusjes taal en cultuur volgen om hier binnen te mogen komen. Betutteling ten top. Mag je vinden, maar het heeft niets met liberalisme van doen.

Een liberale partij is een partij die mensen vrij laat om met hun lichaam te doen wat ze willen. De VVD is voor het sluiten van coffeeshops, voor het invoeren van de wietpas met een registratieplicht, en voor harde vervolging van wietkwekers. Dit staat allemaal haaks op het liberale gedachtegoed.

Een liberale partij is voor vrijheid om erbij te lopen hoe je wilt. De VVD is voor een boerkaverbod. Dan kan je zeggen: een boerka wordt vaak gebruikt om vrouwen te onderdrukken, en een liberale partij is tegen onderdrukking. Maar een echt liberale partij zal onderdrukking natuurlijk nooit met verboden bestrijden.

Een liberale partij is een partij die staat voor democratie. De VVD heeft in onze recente geschiedenis keer op keer dwars voor democratisering gelegen, of het nu om de gekozen burgemeester of de invoering van een referendum ging, de VVD ging ervoor liggen. En een liberale partij is tegen overgeërfde macht. De VVD wil echter niets veranderen aan de zeggenschap van het koningshuis.

Een liberale partij hoort bovendien te vechten voor gelijke rechten voor iedereen, en gelijke toegang tot dat recht. Hoe is dat te rijmen met het verlangen de griffierechten te verhogen, zodat kleinere partijen moeilijker toegang krijgen tot het recht dan rijke tegenstanders? Helemaal niet.

Economie

Een liberale partij is tegen het subsidiëren van marktpartijen. Hierin lijkt de VVD meestal de liberale lijn te volgen, maar zodra het gaat om grote bedrijven en mensen met een dikke portemonnee wordt maar al te graag afgeweken. Zo is de VVD groot voorstander van subsidies naar de vliegtuigindustrie voor de ontwikkeling van de JSF. Ook blokkeert de VVD al jaren het aanpakken van de grootste marktverstoring uit de Nederlandse geschiedenis: de hypotheekrenteaftrek. De verziekte huizenmarkt wordt door analisten als de achilleshiel van de Nederlandse economie gezien, maar de VVD liet dit waterhoofd al die jaren lekker doorgroeien, zodat afbouwen des te pijnlijker wordt.

Nee, de enige liberale uitgangspunten die de VVD nog centraal lijkt te stellen is dat de partij staat voor een zo klein mogelijke overheid, en zo weinig mogelijk regels voor bedrijven. Maar dat laatste pakt in praktijk eerder omgekeerd uit. Het is immers de VVD die de afgelopen jaren de uitvoering van de sociale zekerheid verlegd heeft van de overheid naar werkgevers, en juist daardoor zijn er voor werkgevers steeds meer regeltjes en verplichtingen. Bijvoorbeeld de Wet Verbetering Poortwachter, en de plicht tot het uitbetalen van de eerste zes maanden WW bij werkloosheid. Voor grote bedrijven is met al deze regels nog wel om te gaan, maar voor kleine bedrijven betekent dit een enorme administratieve druk en een financieel risico dat niet zelden leidt tot faillissement. Van de VVD moet je het maar hebben als ondernemer.

Samenvattend

Laten we gewoon eerlijk zijn: de VVD is niet voor vrijheid voor iedereen, de VVD is voor vrijheid van grote bedrijven en mensen met een dikke beurs. Kleine bedrijven en mensen die op achterstand staan worden als het aan onze zogenaamde liberalen ligt juist beknot in hun vrijheid. Dit is sowieso al een gevaar van het liberalisme, dat de vrijheid van de sterkere ten koste gaat van die van de zwakkere, maar de VVD breekt ook nog eens consequent met de liberale uitgangspunten waardoor dit effect nog veel groter wordt. De VVD is daarmee geen liberale, maar een conservatief rechtse partij.

Natuurlijk heeft de partij nog wel wat liberale standpunten in haar programma staan, maar in coalities blijkt ze maar al te zeer bereid juist deze standpunten als eerste in te leveren. Zo stemde de VVD de afgelopen kabinetsperiode geestdriftig tegen het afschaffen van de weigerambtenaar en de zondagssluiting voor winkels. Vers uit het kabinet doet de VVD natuurlijk weer alsof ze tot inkeer is gekomen. Maar we weten inmiddels wat die standpunten waard zijn. Niet voor niets meent de lijsttrekker dat hij dichter bij de SGP staat dan bij de SP. Terwijl de SP tenminste nog opkomt voor gelijke rechten, persoonlijke vrijheid en baas te zijn over eigen leven, dood en buik. Standpunten die de VVD vast ook graag inlevert voor de garantie dat er in ieder geval niets gebeurt met de topsalarissen – want daar krijgt de lijsttrekker nachtmerries van als hij weer eens te zwaar getafeld heeft.

Conclusie

De VVD is er kortom voor de gevestigde orde, en voor de kapitaalkrachtigen onder burgers en bedrijven. Dat kan je goed of fout vinden, met liberalisme heeft het niets te maken. Echte liberalen hebben bij de VVD dan ook al jaren niets meer te zoeken en zoeken hun heil tegenwoordig bij D66, en misschien bij GroenLinks of de PvdA. Geen nieuwe ontwikkeling. Maar laten we dan ook een keer stoppen met de VVD liberaal noemen. Daar klopt namelijk geen fluit meer van.