COLUMN – De Fraudewet gaat uit van de schuld van mensen. Een uitgangspunt dat behalve oneerlijk ook nog eens kostbaar is.
In het strafrecht geldt het principe: onschuldig totdat schuld bewezen is. Dit gaat op voor ernstige zaken als moord en doodslag, maar ook voor oplichting en vermogensdelicten.
In de sociale zekerheid geldt sinds de invoering van de zogenaamde Fraudewet op 1 januari 2013 echter het omgekeerde principe. Als iemand door een administratiefout onterecht een te hoge uitkering krijgt, moet hij bewijzen dat hij te goeder trouw was. Lukt dat niet, dan kan deze persoon een forse boete niet meer ontlopen.
In sociale zekerheidsland zijn mensen bij het constateren van een misstand dus schuldig tot het tegendeel bewezen is.
Dit ligt helemaal in lijn met een cultuur waarin werklozen worden afgeschilderd als profiteurs die moeten worden geleerd eindelijk eens zelf wat te doen om aan een baan te komen.
Dat deze cultuur schril afsteekt tegen de realiteit van een groot gebrek aan vacatures, heeft haar tot op de dag van vandaag nog niet aangetast.
De zogenaamde Fraudewet blijkt ondertussen vanaf de implementatie al vele misstanden op te leveren. Maar minister Asscher heeft aan deze signalen geen boodschap. Hij wil de officiële evaluatie van de wet afwachten.
Die evaluatie zal echter niets anders uitwijzen wat we nu weten, en eigenlijk al lang zagen aankomen: duizenden mensen komen in de moeilijkheden doordat ze tegen de bureaucratische muur oplopen van instanties als het UWV en de Sociale Diensten.
Asscher wil echter niet graag aan de Fraudewet tornen, omdat fraude ‘het draagvlak onder de sociale zekerheid ondermijnt’.
En daarom gaan we onschuldige mensen maar als fraudeurs behandelen?
Waarom laten we ons sociale stelsel eigenlijk om zeep helpen door jaloerse mensen die uitkeringsgerechtigden toch altijd wel zullen blijven beschouwen als klaplopers – totdat ze zelf een keer ziek worden of hun baan verliezen uiteraard?
En hoe zit dat met het draagvlak voor de sociale zekerheid als uitvoerende instanties niet alleen een potje maken van hun administratie en dienstverlening, maar dit ook nog eens kunnen aangrijpen om mensen de rechten te ontnemen waarvoor ze jarenlang premie hebben betaald?
Bullshit. In werkelijkheid is draagvlak niet het argument. Dit kabinet wringt zich in de raarste bochten om op de sociale zekerheid kunnen bezuinigen. En als dat niet op een rechtvaardige manier kan, dan maar op een onrechtvaardige manier. Want mensen die geen oplichters zijn beboeten is ronduit immoreel.
Het is daarbij echter nog maar zeer de vraag of deze aanpak van fraude wel zo kostenefficiënt is.
Iemand die een onrechtvaardige boete moet betalen schrijft een bezwaarschrift. En ook al wordt dat bezwaarschrift op basis van de Fraudewet sowieso ongegrond verklaard, dan nog lijkt het mij sterk dat de behandeling van al die protesten zo goedkoop is. Het UWV heeft haar administratie toch al nauwelijks onder controle.
Daarbij blijkt dat mensen door de boetes in financiële moeilijkheden komen en daardoor nota bene vaker gaan frauderen en langer in de uitkering blijven zitten. Het geld dat met de boetes wordt gewonnen, lekt zo vanzelf weer weg.
Het uitgaan van wantrouwen zou dus uiteindelijk wel eens flink duur kunnen uitpakken. En dat is dan cynisch genoeg het enige rechtvaardige aan de hele zaak.