COLUMN – Het kabinet krijgt de eerste rekeningen van de schuld-en-boetecultuur die zij zelf aanjaagt gepresenteerd. Maar het besef dat het roer fundamenteel om moet wil maar niet komen.
Al anderhalf jaar heeft de schuldenproblematiek volgens Asscher en Klijnsma ‘de hoogste prioriteit‘. Gebakken lucht, want in praktijk blijkt dat er juist minder mensen geholpen worden door schuldhulpverleningstrajecten, en blijkt de schuldhulpverlening zelf hopeloos failliet.
Maar erger is dat Klijnsma en Asscher al die tijd niet konden verzinnen dat hun eigen beleid één van de redenen is dat veel mensen enorme schulden opliepen, en in de meeste gevallen nog onterecht ook. Een vernietigend rapport van de ombudsman afgelopen week wees uit dat de ‘fraudewet’, waarin iedere fout de burger dubbel wordt aangerekend, met name onschuldige mensen treft en de schulden in jaagt.
De neiging om schulden te bestrijden met boetes en administratiekosten verergert in veel gevallen de situatie alleen maar. Maar de overheid heeft nog meer methoden om schulden te stimuleren. Deze zomer luidde de branchevereniging voor schuldhulpverlening en sociale kredietbanken de noodklok, omdat ook het continu veranderen van regels met de toeslagen mensen met onbetaalbare schulden opzadelt.
Een ander groot probleem is het telkens ophogen van het verplichte eigen risico in de zorg. Zorgverzekeraars melden dat het aantal mensen dat dit niet meer kan betalen in twee jaar is vervijfvoudigd. Tegelijkertijd zorgt het systeem van de zorgtoeslagen ervoor dat veel mensen hun zorgpremie niet betalen. Het aantal mensen met een betalingsachterstand neemt ook hier schrikbarend snel toe.
Ondertussen voert de regering een prikkel-beleid voor mensen met een bijstandsuitkering. Wanneer iemand niet aan alle verplichtingen voldoet, wordt hij of zij gekort op de uitkering. Het is niet moeilijk te verzinnen dat ook dit mensen met schulden oplevert. En het sociale vangnet is ondertussen zo een plaag geworden dat veel mensen die er wel aanspraak op zouden kunnen maken er niet eens meer over denken om die steun in de rug aan te vragen.
In ons land heeft inmiddels een kleine vijf procent van alle mensen problematische schulden. Een deel daarvan verdwijnt daarom zelfs totaal van de radar. Eigen schuld dikke bult? Uit bovenstaand blijkt dat in heel veel gevallen die schuld helemaal niet bij de mensen zelf ligt, maar bij de overheid.
Dit kabinet lijkt erop gericht te zijn om zoveel mogelijk mensen de schulden in te jagen. En daar blijkt het verdomd succesvol in te zijn. Ondertussen wordt de leencultuur nog eens aangejaagd door de invoering van een leenstelsel voor studenten. We hebben van de kredietcrisis kennelijk niets geleerd.
Schulden breken mensen. Ze blijven iemand achtervolgen. Ze zijn bovendien de betonrot aan onze samenleving. Mensen met problematische schulden hebben niet alleen zelf een probleem, ook hun schuldeisers hebben een probleem, want die krijgen hun geld niet. En de hele samenleving heeft een probleem, want mensen met een hoge schuldenlast zijn continu afhankelijk van ondersteuning.
Het roer moet echt om. Een schoorvoetende aanpassing van de fraudewet is niet genoeg. Stop met die domme boetecultuur, waardoor schulden onevenredig blijven woekeren. Hervorm daarbij de schuldhulpverlening. Schaf verder dat verplichte eigen risico af, schaf de zorgpremie en zorgtoeslag af, en regel dit via de belastingen. Laat tenslotte het sociale vangnet weer een echt vangnet zijn.
Los van dat onnoemelijk veel leed wordt vermeden, levert dit de samenleving uiteindelijk alleen maar geld op.