Hoe de SP blijft strijden met de socialistische agenda van gisteren.
Het idee van het basisinkomen is in Nederland en Europa sterk aan populariteit aan het winnen. Zo niet bij de SP. In het kaderblad voor SP’ers noemt SP’er Paul Ulenbelt het zelfs een verwerpelijk voorstel, of in SP-termen: een ‘neoliberaal idee’.
Ulenbelts belangrijkste argument: het basisinkomen ondermijnt de klassenstrijd en zou de vakbeweging bedreigen. Hiermee toont Ulenbelt zich een Marxistisch denker. En in zekere zin klopt het wat hij zegt. Niets is slechter voor de revolutie dan tevreden mensen. In een samenleving waarin basisrechten gegarandeerd zijn en de sociale zekerheid laagdrempelig en toegankelijk is, is geen klassenstrijd meer nodig, en ook geen duur betaalde juristen van de vakbeweging meer.
Ulenbelt schetst vervolgens in zijn artikel een schrikbeeld van een basisinkomen dat te laag zou zijn om van rond te komen. Verder bespreekt hij alleen het meest ‘rechtse’ model van een basisinkomen: één waarbij alle aanvullende loondoorbetalingsverzekeringen worden afgeschaft.
Maar wat als het basisinkomen wél hoog genoeg is om van rond te komen? Op die vraag stelt Ulenbelt domweg dat mensen dan hun bed niet meer uit zullen komen. Kortom: mensen zijn volgens Ulenbelt alleen maar te motiveren door geld.
Dat deze typisch neoliberale mythe tegen iedere wetenschappelijke vondst ingaat is onze zelfbenoemde socialist kennelijk ontgaan. Daarnaast misrekent hij zich: de mens is eerder gulzig dan lui. Maar zeer weinig mensen nemen genoegen met een heel leven macaroni eten.
Toch zal Ulenbelt van die wijsheden niet onder de indruk zijn, want impliciet noemt hij mensen naast lui ook nog eens incompetent. Hij vertaalt het basisinkomen namelijk met ‘mensen genadeloos aan de kant zetten’. Met andere woorden: als er geen overheid is om mensen verplichte trajecten op te leggen, wordt het nooit wat met ze.
Ulenbelt noemt ons huidige sociale stelsel dan ook ‘een prachtig systeem van sociale zekerheid’. Ja, u leest het goed. Dit systeem, waarin mensen worden gedwongen tot het schrijven van nutteloze sollicitaties voor banen die er niet zijn, gekoeioneerd worden door even nutteloze als zieke re-integratiebureaus, onder dwang werk opknappen onder het minimumloon waardoor de werkloosheid verder groeit, en worden doodgecontroleerd door administratieve molochs die willekeurig strafkortingen uitdelen terwijl eigen initiatief wordt bestraft… Ulenbelt vindt het in wezen prachtig.
Ziet Ulenbelt de problemen dan niet? Natuurlijk wel. Maar hij heeft hier andere oplossingen voor. Laat de belastingdienst alle gegevens koppelen en zo de uitkeringen en toeslagen automatisch berekenen en uitbetalen. Verder moet de overheid (gedwongen?) banen regelen en moeten de uitkeringen omhoog.
Kortom: laat iedereen het aantal tandenborstels in de badkamer fotograferen en in de landelijke database kieperen, om vervolgens een gesubsidieerde baan aan te nemen. Privacy en eigen initiatief zijn niet belangrijk. En oh ja: lang leve de armoedeval.
Karl Marx was een denker van het model these-antithese-synthese. Na zijn leven mondde de strijd tussen kapitalisme (these) en socialisme (antithese) uit in de sociaal-democratie (synthese). Maar deze synthese bracht weer nieuwe problemen met zich mee: een betuttelend overheidssysteem dat mensen beknot en beperkt, en geen zelfstandigheid geeft aan mensen die geen kostwinner zijn.
Daarop ontstaat nu gelukkig een nieuwe antithese: de roep om een ander systeem, simpeler, met maximale vrijheid voor eigen initiatief, te bereiken door gelijke basisrechten en financiële autonomie voor iedereen.
Aan de SP is deze revolutie in het denken tot zover helaas volledig voorbij gegaan.