In de reacties op de notitie van Bram van Ojik over werk en sociale zekerheid lees ik veel pleidooien voor het basisinkomen. Ook mij lijkt dat een goed vergezicht dat past bij GroenLinks.
Het grootste voordeel van een basisinkomen is mijns inziens dat de armoedeval verdwijnt. Werken vanuit een niet-werkende situatie wordt weer aantrekkelijk. En daarbij worden het minimumloon en de ontslagbescherming onnodig.
Een basisinkomen zorgt er dus voor dat snel in- (en uitstappen) in een baan mogelijk en aantrekkelijk wordt voor alle partijen. Het biedt zodoende de veelgezochte combinatie van flexibiliteit en zekerheid.
Bovendien zou het een beslissende slag voor de emancipatie betekenen, van zowel zorgende partners als voor werknemers. Verder scheelt het door de simpelheid van het stelsel en het vervallen van veel controles zeer veel geld aan bureaucratie.
Op dit moment is echter in Den Haag een heel andere beweging aan de gang. Mensen worden gedwongen om wegbezuinigde functies te vervullen in ruil voor een uitkering, of onder het mom van zogenaamde re-integratietrajecten. Officieel mag dit niet leiden tot het verdringen van werk. In praktijk is dit precies wat gebeurt. Het geval in Deventer is slechts een manifeste uiting van wat landelijk staat te gebeuren, waarschijnlijk in mooiere bewoordingen.
Tot zover zijn alleen de SP en de FNV hiertegen in het verweer gekomen. Zij geven echter wel goedkeuring aan gedwongen re-integratietrajecten. Onder die vlag kan en zal bovenstaande tendens echter gewoon doorgaan. Verdringing is namelijk niet altijd even makkelijk aan te tonen. Zeker niet als de bezuiniging al vooraf plaatsvond.
GroenLinks zou zich er daarom sterk voor moeten maken dat álle trajecten van het UWV en de DWI zonder dwang horen te zijn. Dit niet alleen vanuit het bovengeschetste gevaar dat zogenaamde werklozen echte banen gaan overnemen, maar ook vanuit de overtuiging dat we wél mensen moeten helpen om hun situatie te verbeteren, maar het niet mogelijk is mensen te motiveren door ze te dwingen.
De crisis is ook de juiste tijd voor zo een switch, want ook al zou het toch mogelijk zijn mensen onder dwang te motiveren, dan nog heeft het geen zin in de tijden dat er al heel veel reeds gemotiveerde mensen aan de kant staan. Het levert dus sowieso niets op.
Door alle trajecten voor werklozen vrijwillig te laten zijn, dus niet onder dreiging van verlies van uitkering, zouden ook de vele schrijnende verhalen over trajecten waar de werkzoekende niets mee opschiet en cursussen onder het niveau verdwijnen. Niemand gaat immers naar een cursus waar hij niets aan heeft.
Het vrijgekomen geld kan dan besteed worden aan échte opleidingen voor hen die dat willen. Daarmee zou de begeleiding van werklozen sterk aan kwaliteit winnen.
En minstens zo belangrijk: de vernietiging van werk ten gunst van gedwongen arbeid, waartegen ik naarmate de praktijkvoorbeelden toenemen meer en meer weerstand verwacht, wordt gestopt.
En tenslotte zou het een mooie eerste stap zijn naar een stelsel met een basisinkomen.