De column van Han van der Horst die afgelopen zaterdag op Joop.nl verscheen is mij uit het hart gegrepen. Hij benoemt dit stuk een aantal punten die ik dermate belangrijk vind dat ik ze graag nog even op rij zet.
Het opheffen van de democratie in de besluitvorming op de universiteiten heeft volgens hem geleid tot een onverantwoordelijk rendementsdenken dat keer op keer leidt tot mislukkingen:
(…) megalomane egotrippers konden op topposities ongeremd hun gang gaan, raden van toezicht en colleges van bestuur jutten elkaar op in plaats van dat er sprake was van een gezonde controle. Dat leidde tot onberaden bezuinigingen, fusiegolven in het hbo en het in de markt zetten van allerlei nieuwmodische opleidingen – Europese Studies, vrijetijdsmanagement et cetera – die als multidisciplinair werden gepresenteerd maar in feite studenten op heel breed gebied alleen maar oppervlakkigheden boden. Naast de onberaden bezuinigingen zag men even onberaden investeringen. Tot in derivaten toe. De werkvloer werd ondertussen aan een groeiende hoeveelheid administratieve controles onderworpen.
Wat klinkt dat toch allemaal treurig herkenbaar. Niet voor niets wordt in het stuk de universiteit vergeleken met “woningbouwverenigingen, de zorginstellingen en voormalige overheidsbedrijven”. Er is een hoop stukgemaakt in de jaren 90. Het is zo jammer dat veel politieke partijen (VVD, D66) daar nog steeds niet van geleerd hebben.
Maar goed, terug naar de universiteit. Opvallend is van der Horsts hekel aan multidisciplinaire studies, als stuk voor stuk mislukte pogingen om op die veranderende arbeidsmarkt in te spelen. Om op een continu veranderende arbeidsmarkt en samenleving voorbereid te zijn, moet je volgens van der Horst juist een studie volgen die verdieping geeft, die studenten leert dat er meer is dan de waan van de dag. Weg met ‘Europese studies’, ga Deens studeren. Om in de media te gaan werken ga je geen ‘Mediastudies’ of ‘Communicatieleer’ studeren, maar Psychologie. Ik kon het tot zover niet méér met van der Horst eens zijn.
Om de machtsbalans op de universiteiten weer te herstellen stelt van der Horst voor om ofwel studenten en onderwijspersoneel een stevige vertegenwoordiging te geven in de raden van toezicht, ofwel door universiteitsraad weer in de oude eer te herstellen.
Dit staat haaks op de houding van Jet Bussemaker, die hoopt dat de studenten en het UvA-bestuur er samen wel uitkomen. Haar geloof dat dit gaat lukken is naïef. Macht hoort officieel gedeeld en gecontroleerd te worden. Als inspraak alleen op goodwill is gebaseerd, zal ze nooit volwassen worden. Bestuurders met oren voor hun organisatie luisteren toch wel. Daar is geen excuusorgaan met adviesrecht voor nodig. En bestuurders die doof zijn voor hun eigen organisatie zijn nu juist de bestuurders die die adviezen lachend in de wind slaan als ze niet bindend zijn. Meer in het algemeen: wanneer leren we in Nederland nu eindelijk eens dat als inspraak niet bekroond wordt met het recht om mee te beslissen ofwel nutteloos is, of een wassen neus? Er is voor Bussemaker kortom werk aan de winkel.
Tot zover kon ik meegaan met het betoog van van der Horst. Op één punt zou ik echter veel verder willen gaan. Waar hij wil wachten tot ‘werkgevers hun verantwoordelijkheid nemen bij de organisatie van levenslang leren in eigen huis of via de branche-organisaties’, zie ik dat in een arbeidsmarkt die steeds meer richting flexwerk gaat echt niet gebeuren. Bovendien leidt het tot nog meer ongelijke rechten voor werknemers en daar moeten we juist eens vanaf willen.
Ook dit kan kortom niet aan de markt worden overgelaten. Ook hier dient de overheid in te grijpen. En de oplossing is niet zo ingewikkeld. Laat werkgevers geen cursussen betalen maar een premie, en geef iedere burger ongeacht zijn werkrelatie vanuit die pot een bijscholingsbudget, waarvan dan eventueel in overleg met een (toekomstige) baas af en toe een cursus gefinancierd kan worden.
En schaf die belachelijke leeftijdsgrenzen in het onderwijs af.
Alleen zo zie ik het idee van ‘een leven lang leren’ pas van de grond komen.